Samenvatting
De hervorming van de nachtarbeid wil de ‘nacht’ beperken tot 24u–5u, zodat bedrijven minder nachttoeslagen moeten betalen. Dat lijkt economisch voordelig, maar kan leiden tot lagere lonen en misbruik van kwetsbare werknemers (recruited acquiescence). In plaats van een race-to-the-bottom te steunen, zouden hr-professionals beter investeren in jobkwaliteit en vermoeidheidsreductie. Onderzoek toont dat minder werkdruk en voldoende rust na de shift ongevallen en productiviteitsverlies voorkomen. Zo kan hr duurzame winst en concurrentiekracht creëren zonder sociale achteruitgang.
Deze week trok de geplande hervorming van de nachtarbeid veel media-aandacht naar zich toe. Maar hoewel je gelijk gaat denken dat het over nieuwe regels gaat, spitste de discussie zich voornamelijk toe op geld. Door de term ‘nachtarbeid’ anders in te vullen, bijvoorbeeld door pas over ‘nacht’ te spreken tussen 24u en 5u (nu is dat meestal tussen 20u en 7u), zouden organisaties minder premies moeten betalen. Dat zou zuurstof kunnen geven aan bedrijven die getroffen worden door oneerlijke concurrentie vanuit het buitenland, waar nachten soms minder lang duren. at denkWt jij als hr-professional daar nu van?
Een lagere verloning voor nachtarbeid is niet helemaal logisch voor wie naar de Belgische job-vacature-ratio kijkt. Deze ratio deelt het aantal openstaande vacatures door het totaal aantal jobs (ingevuld en openstaand). Hoe hoger deze ratio, hoe meer keuze werkzoekenden dus impliciet hebben. Vandaag ligt die ratio op 4%, wat nog altijd flink hoger is dan voor de coronacrisis. Aangezien werkzoekenden vandaag dus meer opties hebben op de arbeidsmarkt, zou je eerder verwachten dat de premie voor nachtarbeid zou stijgen in plaats van dalen.
De hervorming doet daarom vrezen dat sommige sectoren naar een strategie van ‘recruited acquiescence’ afglijden. Daarbij werven organisaties mensen aan die weinig kansen hebben op de arbeidsmarkt en die erg afhankelijk zijn van het loon om in de minimale levenskwaliteit van het gezin te voorzien. Die combinatie doet deze mensen noodgedwongen en geruisloos instemmen met slechte(re) arbeidsvoorwaarden, omdat er voor hen geen alternatief is. Zelfs in tijden met een hoge job-vacature-ratio.
Onder recruited acquiescence zullen managers met een bedrijfseconomisch perspectief hun rol van homo economicus ten volle benutten en de premies afzwakken. Als werknemers niet kunnen uitwijken en afhankelijk zijn van het loon, blijven ze hard werken en blijven de baten dus gelijk terwijl de loonkosten dalen. Dat leidt wel vaker tot een race-to-the-bottom waarbij werknemers telkens opnieuw vervangen worden door iemand die nog goedkoper werkt. Het maximaliseert immers de winst voor de onderneming.
Maar recruited acquiescence is niet altijd een vrije keuze. Bij open grenzen geldt immers dat je uit de markt wordt gespeeld als je geen antwoord vindt op de concurrentie van bedrijven die wel recruited acquiescence kunnen toepassen dankzij soepelere wetgeving in hun eigen land en die hun producten of diensten daarom goedkoper op onze markt kunnen aanbieden. De herdefiniëring van de nacht zou dat nadeel voor onze bedrijven schrappen, maar remt recruited acquiescence niet af.
In zo’n markt is het de taak van de hr-professional om de organisatie te helpen om de winst en de concurrentiële positie te versterken. Dat kan men doen door mee te lobbyen voor een herdefiniëring van de nacht, maar ook door te lobbyen voor meer investering in de kwaliteit van het nachtwerk. Veel mensen verwarren de effecten van nachtwerk immers wel eens met die van vermoeidheid. Zo blijkt uit een recente meta-analyse dat er wel indicaties zijn dat nachtwerk leidt tot meer veiligheidsincidenten maar dat de betrouwbaarheid van die indicaties laag tot zeer laag is door vertekeningen en door de grote heterogeniteit in de gebruikte steekproeven. De echte verklarende variabele voor meer ongevallen is vermoeidheid tijdens de nachtshift, eerder dan de nachtshift op zich. Hr-professionals moeten die misvatting aangrijpen om de twee volgende studies in de verf te zetten. De eerste studie wijst werkdruk aan als de belangrijkste oorzaak van vermoeidheid tijdens een nachtshift. Zelfs onder recruited acquiescence kan inv
De tweede studie die de hr-professional best eens onder de aandacht brengt, toont dat chronische vermoeidheid van nachtarbeid kon worden tegengegaan als de werknemers meteen na de shift gingen slapen of rusten. Dus door niet hetzelfde ritme te volgen als bij een dagshift, waarbij je na thuiskomst nog enkele uren opblijft om te ontspannen. Hr-professionals moeten daarover sensibiliseren en ook de overheid kan daarin helpen, zelfs onder recruited acquiescence.
Laten we deze week dus maar gebruiken om eens na te denken over hoe wij onze hr-kennis inzetten om een competitief voordeel te creëren voor onze organisatie. Zo hoeven we niet wakker te liggen van hoelang een nacht nu eigenlijk duurt.
Ralf Caers
===
In zijn wekelijkse rubriek ‘Chili con Caers’ geeft Ralf Caers smaak aan de HR-actualiteit en roept hij op tot kritische reflectie
