Levenslang leren en opleidingsbeleid zijn al geruime tijd beleidsprioriteiten in Vlaanderen. Er is immers een grote noodzaak aan opbouw en onderhoud van vaardigheden in een arbeidsmarkt die gekenmerkt wordt door heel wat knelpuntberoepen en mismatches. Vaardighedennoden verschuiven bovendien onder invloed van onder meer digitalisering, AI en klimaat.
In samenwerking met het Departement Werk en Sociale Economie brengt Steunpunt Werk voor de derde keer een rapport uit met uitgebreide monitoring van de opleidingsdeelname en -inspanningen in Vlaanderen op basis van diverse gegevensbronnen. Hiermee geven ze een belangrijk beeld van de deelname aan levenslang leren in Vlaanderen, en de ongelijkheden die we op dat vlak nog vaststellen.
Ze zoomen ook in op de opleidingskenmerken, waarbij ingegaan wordt op verschillen qua deelname aan formeel, niet-formeel en informeel leren, maar ook bij kenmerken als tijdstip van opleiding, financiering, en toegang tot informatie en ondersteuning. Ook de motivatie en drempels die individuen ervaren, worden uitvoerig in kaart gebracht, net als de hefbomen die participatie kunnen bevorderen.
De werkgeverskant komt ook aan bod, met aandacht voor hun inspanningen op het vlak van verschillende opleidingsvormen en inschattingen in verband met competentie(mis)matches en -noden.
Afhankelijk van de geanalyseerde bron kunnen we een wat andere opleidingsdeelname bij volwassenen vaststellen, gaande van 26,0% bij de EAK tot 45,1% bij de AES. Ongeacht de bron, is de vaststelling nog steeds dat de kloof met de Europese koplopers aanzienlijk blijft.
Daarnaast valt op dat er nog steeds grote verschillen zijn tussen uiteenlopende groepen. Jongeren en hoogopgeleiden maken vaker gebruik van opleidingsmogelijkheden, terwijl kortgeschoolden, niet-beroepsactieven en 55-plussers minder deelnemen. Dit onderstreept de noodzaak om extra inspanningen te blijven leveren om deze kwetsbare groepen te bereiken.
Een belangrijk punt van zorg is dat bijna de helft (49,1%) van de volwassen Vlamingen (25-64 jaar) niet heeft deelgenomen aan opleiding en er ook geen wil volgen. Deze ongemotiveerde groep is 6,7 procentpunten groter dan gemiddeld in de EU-27 (42,4%).
Vlaanderen vertoont ook een duidelijk lagere opleidingsbereidheid dan de buurlanden en de Scandinavische landen. In Nederland en Zweden bijvoorbeeld heeft slechts 21,3% en 17,3% geen opleiding gevolgd in de referentieperiode van 12 maanden, en is ook niet bereid er te volgen.
Maar liefst 82,8% van de personen die geen opleiding volgen en dit ook niet wensen, doet dit in Vlaanderen omdat ze geen leernood ervaren. Dit staat in contrast met de verwachtingen van werkgevers, van wie een grote meerderheid van 95% de komende jaren veranderingen in competentienoden verwachten. Dit verschil in perceptie benadrukt nogmaals het belang van individuen een beter inzicht te geven in de toekomstige uitdagingen op de arbeidsmarkt.
Positief is dat een duidelijke meerderheid van maar liefst 82,6% van zij die wel deelnemen aan opleiding, aangeeft de nieuw verworven kennis (eerder) veel te kunnen toepassen. Bovendien geeft 85,7% aan voordelen te verwachten van hun deelname, waarbij ze beter presteren in hun job en persoonlijke voordelen het vaakst aanhalen. Dit wijst op de waarde van levenslang leren en opleidingen in het bijzonder, zowel voor persoonlijke als professionele ontwikkeling.
Uit deze editie van het Monitoringsrapport concluderen we dat er nog ruimte is voor verbetering op vlak van levenslang leren, maar dat er ook kansen zijn om van Vlaanderen een lerende samenleving te maken. Een flexibeler opleidingsaanbod, dat beter is afgestemd op individuele leernoden, stippen we aan als een belangrijke hefboom om de opleidingsdeelname te stimuleren.
Daarnaast kunnen ook competentieprognoses (of geïntegreerde arbeidsmarkprojecties zoals wij ze noemen) een bouwsteen zijn om de leernood bij individuen sterker te benadrukken. Met ons Steunpunt Werk zijn we bezig met deze ontwikkeling. Lees er meer over op de themapagina.
Met dit rapport bieden we beleidsmakers, werkgevers en opleidingsverstrekkers aanknopingspunten om Vlaanderen te transformeren tot een regio met een leercultuur, waarin elk individu gedurende zijn hele loopbaan blijft leren.
