Kom maar op leven!

Op 24-jarige leeftijd werd Joseph Oubelkas zonder bewijs en zonder eerlijk proces veroordeeld tot tien jaar cel in Marokko. Wat volgde was een harde, onrechtvaardige tijd achter tralies. Toch wist hij daar vriendschappen op te bouwen, kracht te vinden in het kleine, en vooral: verbonden te blijven met wie hij was. Zijn grootste steun? De 400 brieven van zijn moeder. Tijdens Unmask Your Talent deelde Joseph zijn indrukwekkende verhaal over veerkracht en hoe hij, zelfs in gevangenschap, zijn eigen ruimte en innerlijke vrijheid wist te creëren.

Tot 2004 leek het leven van Joseph Oubelkas – of Sef, zoals zijn vrienden hem noemen – haast perfect te verlopen. Geboren in het Brabantse Raamsdonksveer, afgestudeerd in Hogere Informatica, en op zijn 23ste al eigenaar van een succesvol IT-bedrijf. Maar dan slaat het noodlot toe: tijdens een werkreis in Marokko wordt hij zonder bewijs of eerlijk proces veroordeeld tot tien jaar cel.

Stel je dat even voor: je bent onschuldig, zit vast in een Marokkaanse gevangenis, en niemand lijkt naar je verhaal te luisteren. Hoe blijf je dan overeind? Joseph koos ervoor om zich te focussen op wat hij wel kon doen. Hij begon een klein tuintje, leerde Marokkaans en gaf les aan medegevangenen – allemaal manieren om een stukje vrijheid binnen de muren terug te winnen.

Na zijn vrijlating schreef hij twee indrukwekkende boeken. In 400 brieven van mijn moeder lees je hoe hij die donkere jaren doorkwam dankzij de kracht van woorden – 400 brieven vol liefde en hoop. In zijn tweede boek, Gezondheid, Liefde, Vrijheid, vertelt hij hoe hij daarna zijn leven stukje bij beetje weer heeft opgebouwd.

Verbinding begint bij jezelf

Het leven in de gevangenis was doordrenkt van routines, ‘s Ochtends, ‘s middags en ‘s avonds werden de koppen geteld. Van half tien tot elf en van drie tot vijf waren de cellen open en mochten we luchten op de binnenpleinen. De rest van de tijd moesten we onszelf zien te vermaken. Elke dag, stipt om twaalf uur ‘s nachts, werd de elektriciteit met een knal uitgeschakeld en moest het stil zijn. De spanningen tussen de vele gevangenen in te kleine ruimtes waren dagelijks te voelen.

“Wat ik heb geleerd”, zegt Joseph, “is dat je zelfs op de donkerste plekken – waar je je alleen, boos of machteloos voelt – echte verbinding kunt maken. Soms juist daar. Het maakt niet uit waar iemand vandaan komt of wat die persoon heeft gedaan. Iedereen heeft een verhaal, ook al zie je dat niet meteen. En als je de moeite neemt om te luisteren, echt te luisteren, dan ga je het snappen. Je ziet ineens waar bepaald gedrag vandaan komt. Je neemt het niet meer persoonlijk, en dat verandert alles. Je krijgt begrip. En met dat begrip ontstaat iets bijzonders: echte, menselijke verbinding.”

Volgens Joseph geldt dat niet alleen voor de gevangenis, maar net zo goed in onze maatschappij en op de werkvloer. Ook daar zijn mensen met hun eigen verhaal, achtergrond en bril op de wereld. En toch is verbinding daar vaak lastig. “Verbinding gebeurt zeker niet vanzelf,” zegt hij. “Als iedereen alleen maar vanuit zijn eigen gelijk redeneert, zonder open te staan voor een ander, krijg je botsingen.”
Voor Joseph is het duidelijk: verbinding begint altijd bij jezelf. Wachten op de ander heeft weinig zin.

Tegelijkertijd benadrukt hij het belang van respect voor het proces van de ander. Verbinden vraagt tijd, aandacht en de bereidheid om buiten je eigen referentiekader te kijken.

“Mensen willen vaak hetzelfde,” zegt hij, “maar zien het op een andere manier. En dat is oké. Als je dat kunt accepteren, wordt er ineens een stuk meer mogelijk.”

Kleingelukske

Blijven zien wat er echt toe doet. Dat is belangrijk. Niet alleen wanneer alles goed gaat, maar juist op de momenten dat het tegenzit. Tijdens zijn jaren in de gevangenis, en recent ook bij het verlies van zijn vader aan een agressieve vorm van longkanker, werd dat besef alleen maar sterker.

“De kunst van het leven,” zegt hij, “is je realiseren wat je hebt.” Dat klinkt eenvoudig, maar is het zelden. Zeker niet als je vrijheid kwijt bent, of iemand verliest die je dierbaar is. En toch: precies dan gaat het om die ogenschijnlijk kleine dingen. Een glimlach. Een vogel die fluit. De geur van ochtendlucht.

Joseph herinnert zich hoe hij elke ochtend in de gevangenis, nog vóór het eerste appel, de mussen hoorde fluiten op het binnenplein. “Daar het geluk uithalen, zien dat dat er ook nog is, is heel belangrijk. Verlies dat nooit uit het oog,” zegt hij. Die kleine momenten brachten geen oplossing, maar wel verlichting. Hij erkent dat zorgen niet zomaar verdwijnen. Obstakels horen bij het leven, en die moet je ook niet wegduwen. Integendeel: het is belangrijk om moeilijkheden toe te laten, ze te benoemen, en er ruimte voor te maken.
Ook in de wereld van werk die nog te vaak draait om presteren en winst, pleit Joseph voor een andere blik. Natuurlijk dragen materiële zaken bij aan ons geluk, maar het zijn vooral de zonnestraaltjes en kleine ‘gelukskes’ die beklijven.

Moet je eerst vallen om sterker te worden?

Heeft iemand met een hobbelig parcours meer veerkracht dan een ‘zondagskind’ dat voor het geluk geboren lijkt? Kan je alleen écht sterk in het leven staan als je ‘krasjes’ op je ziel hebt? Joseph Oubelkas twijfelt. “Ik wil wel geloven dat het zo werkt,” zegt hij, “maar het is geen garantie.” Hij heeft zelf gezien hoe anderen ten onder gingen aan wat hij heeft overleefd. Niet iedereen komt sterker uit tegenslag. De uitspraak “what doesn’t kill you makes you stronger” klinkt mooi, maar Joseph weet dat de realiteit weerbarstiger is. Hij verwijst opnieuw naar het individu. “Iedereen maakt moeilijke dingen mee. Gebruik het, als het kan. Maar verwacht niet dat het altijd iets oplevert.”

Joseph noemt zijn eigen veerkracht het resultaat van een mix aan factoren: zijn opvoeding, zijn moeder, zijn achtergrond, zijn karakter, én de vaardigheden die hij onderweg heeft ontwikkeld.

“De rode draad in mijn verhaal is: zet die stap. Of het nu gaat om verbinding maken, geluk zien of iets nieuws creëren – blijf bewegen. Want waar ben je eigenlijk bang voor?”

Kom maar op leven!

Na zijn vrijlating begon een nieuwe worsteling: die van het herbeginnen. Je keert niet zomaar terug naar waar je gebleven was. En dat is misschien wel de hardste realiteit: mensen denken onterecht dat, zodra de straf voorbij is, het leven gewoon weer door kan. Alsof het wordt gereset.

“Mensen verwachten vaak een handleiding. Iets waaruit ze kunnen leren hoe je zo’n situatie moet aanpakken. Maar ik had geen handleiding – niet toen ik in de gevangenis terechtkwam in Marokko, en ook niet toen ik weer thuis was. Alles moest ik opnieuw uitzoeken. In het begin was er euforie. De eerste weken voelde het als één groot feest: mensen nodigden me uit, wilden me zien, er was warmte. Maar die sfeer ebt weg. Het wordt normaal dat je terug bent. En dan sta je er weer alleen voor. Je komt terug bij jezelf, met de vraag: Wat nu? Wat ga ik doen met mijn leven? Na een jaar woonde ik nog steeds bij mijn moeder. Ik was bezig met het schrijven van mijn boek. Mensen begonnen vragen te stellen: Waarom duurt het zo lang? Heb je nog geen plannen? Ik was bezig mijn leven opnieuw op te bouwen zonder draaiboek, maar met overtuiging. Ik wist niet precies hoe, maar ik wist wel dat het ging lukken. De focus was er. En de wil én de veerkracht om elke hindernis aan te gaan, stap voor stap. Kom maar op leven!”

“Het leven kent veel drempels die je over moet. Meestal word je ervoor gewaarschuwd. Maar ieder mens struikelt eens in zijn leven over een onzichtbare drempel. Daarna sta je op en loop je verder, en zie je tussen de donkerste wolken toch een stukje hemelsblauw en bloemen die bloeien in hun volle schoonheid…”