De winstpremie als win-win?

Wie reward & recognition hoort, denkt niet meteen aan de winstpremie zoals (sinds 2018) voorzien in de wet van 22 mei 2001 betreffende de werknemersparticipatie in het kapitaal van de vennootschappen en tot instelling van een winstpremie voor de werknemers. Gelet op het strikt collectief karakter van de winstpremie en een gebrek aan (doorgedreven) individualiseringsmogelijkheid, lijkt de winstpremie op het eerste zicht alvast niet de belichaming van een instrument dat zich tot reward & recognition leent. Nochtans biedt de winstpremie interessante perspectieven en dat niet alleen vanuit financieel oogpunt.

Tekst: Jan Lein, Advocaat senior-associate Claeys & Engels

De winstpremie

Kort samengevat bestaat de winstpremie erin dat, behoudens enkele strikte uitzonderingen, alle werknemers van de vennootschap een premie moeten ontvangen, gefinancierd door de winst van de onderneming met betrekking tot een welbepaald boekjaar. Enerzijds is er de identieke winstpremie en anderzijds de gecategoriseerde winstpremie.

De identieke winstpremie bestaat erin dat alle werknemers van de onderneming ofwel een identiek bedrag ontvangen ofwel dat zij allen een gelijk percentage van hun loon krijgen. De invoering van dit type winstpremie is bijzonder eenvoudig: er is enkel een beslissing van de algemene vergadering vereist.

De gecategoriseerde winstpremie voorziet dan weer in de mogelijk om te moduleren op basis van een aantal wettelijk voorziene objectieve criteria, waarbij de spanning tussen de laagste en de hoogste winstpremie binnen de onderneming niet meer dan 1-10 mag bedragen. De invoering van dit type winstpremie vereist, naast een beslissing van de algemene vergadering ofwel een toetredingsakte of een ondernemings-cao.

Beiden types winstpremie genieten van een (para)fiscaal voordelige behandeling: na aftrek van een bijzondere werknemersbijdrage van 13,07% en 7% bevrijdende roerende voorheffing, kan het saldo vrij van andere lasten betaald worden aan de werknemer. Net als dividenden, vormt de winstpremie geen aftrekbare kost voor vennootschapsbelastingdoeleinden.

Op het principe dat de winstpremie aan alle werknemers toegekend moet worden, bestaan enkele uitzonderingen die toelaten het bedrag te beperken (bijvoorbeeld pro rata de effectieve prestaties) of bepaalde werknemers volledig uit te sluiten (bijvoorbeeld anciënniteitsvoorwaarde van maximaal 12 maanden). De werkgever moet er echter expliciet voor kiezen om gebruik te maken daarvan en in heel wat gevallen gebeurt dat ook.

De winstpremie als reward-instrument

Alhoewel de toekenning van een winstpremie, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een ‘cao90-bonus’ (‘loonbonus’) niet vereist dat bepaalde objectieven verbonden worden aan het al dan niet toekennen van de winstpremie, is het perfect mogelijk om zowel de toekenning als het bedrag van de winstpremie te koppelen aan het behalen van een bepaalde doelstelling.

De keuze van de correcte objectieven en een duidelijke communicatie waarom net voor bepaalde objectieven werd gekozen, kan bovendien ook een ‘coherentiebevorderend’ effect hebben op een volledige werknemerspopulatie. Zeker in grotere bedrijven kan dat de communicatie en coördinatie bevorderen tussen populaties die anders niet, of eerder uitzonderlijk contact hebben met elkaar. Iets wat ongetwijfeld in het voordeel kan spelen van de werknemers maar ook van de onderneming zelf.

De winstpremie als recognition-instrument

Zeker wanneer de winstpremie wordt toegekend zonder gekoppeld te zijn aan het behalen van welbepaalde objectieven of ‘onaangekondigd uit de lucht komt vallen’, kan de winstpremie ook een uitgesproken recognition-instrument vormen. Waar klassieke bonussen ofwel collectief of individueel toegekend worden, maar zelden ‘ondernemings-breed’, laat de winstpremie net toe om als bedrijf duidelijk te communiceren aan alle werknemers van de onderneming dat al hun inspanningen op prijs worden gesteld door de onderneming.

Indien de winstpremie ‘onaangekondigd’ of ‘onvoorzien’ wordt toegekend door de onderneming (zonder ‘voor-wat-hoort-wat-voorwaarden’), laat de winstpremie toe om als werkgever een appreciatie aan alle werknemers duidelijk te maken. Waar bepaalde populaties zich soms ‘uitgesloten’ kunnen voelen van het mee kunnen genieten van de goede resultaten van de vennootschap, of er frustratie ontstaat over het feit dat telkens onderhandeld moet worden daarover, biedt de winstpremie een onderneming de mogelijkheid om haar wens tot collectieve beloning en erkenning in de verf te zetten.

De winstpremie biedt eveneens ook de relatief unieke mogelijkheid om – in tegenstelling tot wat doorgaans wel het geval is – geen gebruik te maken van enkele uitsluitingsmogelijkheden die de wetgeving voorziet inzake de winstpremie en de winstpremie ook toe te kennen aan bijvoorbeeld (zeer) langdurig zieken. Dat biedt een (para)fiscaal aantrekkelijke mogelijkheid voor de werkgever om ook haar niet-actieve werknemers te erkennen puur omwille van het werknemerschap. Net door bewust geen gebruik te maken van klassieke uitsluitingen, kan zo duidelijk gemaakt worden dat men als werkgever de werknemer, als deel van de onderneming, niet enkel erkent/beloont indien er effectief prestaties worden geleverd.

De winstpremie als ultiem reward & recognition-instrument?

Het uitgesproken strikt collectief karakter onderscheidt de winstpremie van andere (individuele en collectieve) verloningselementen.
Doorgaans wordt dat als een hinderpaal beschouwd, maar wie als werkgever bewust kiest voor (bepaalde vormen van) de winstpremie kan een sterk signaal geven richting alle werknemers, als geheel, dat zij een waardevol deel van de onderneming uitmaken en als dusdanig erkend en beloond worden.

Conclusie

Afhankelijk van het gekozen type winstpremie en bepaalde keuzes tot al dan niet uitsluiting van bepaalde werknemerscategorieën kan de werkgever de winstpremie als instrument voor (een mix van) reward & recognition gebruiken. Gekoppeld aan een heldere communicatie van de achterliggende filosofie en een toelichting van de gemaakte keuzes, vormt de winstpremie zeker een te overwegen optie.