Wat kan HR leren van VS-correspondent Björn Soenens?

Op 3 februari 2022 bracht VRT-journalist en VS-correspondent Björn Soenens een reportage over de Great Resignation: het fenomeen van Amerikaanse werknemers die massaal ontslag nemen, met dank aan een arbeidsmarkt waar de jobs voor het grijpen liggen dankzij de massale coronasteun voor bedrijven. Maar liefst 4,5 miljoen Amerikanen per maand zeggen hun job vaarwel om iets anders en vooral beters te zoeken. Zegt dat iets over de manier waarop werkgevers in de VS omgaan met hun medewerkers – én over wat wij ervan kunnen leren?

“Vooral jonge werknemers met stresserende banen willen hun leven omgooien”, constateert Björn Soenens. “Door de pandemie kregen ze een hefboom in handen. De Amerikaanse overheid wilde een recessie vermijden en zette het geldkanon in om bedrijven boven water te houden en mensen niet in armoede te laten wegzinken. Betalingsuitstel van belastingen, een verviervoudiging van de maandelijkse werkloosheidsuitkering. Lagere inkomens kregen plots een uitkering die hoger lag dan hun loon, ook al werkten ze zes dagen per week. Dat geldkanon zorgde ervoor dat mensen geld overhielden. Omdat de gezinnen meer tijd en geld overhielden, steeg dan ook de vraag naar producten. Zo werd een recessie effectief bestreden en vermeden. De onlineverkoop explodeerde – wat op zich wel de nodige misstanden over werkomstandigheden creëerde. Maar omdat het aanbod de vraag niet kon volgen, kwam er een enorm extra banenaanbod om de piek mee te helpen opvangen.”

Observatie 1
Wissel van de macht van werkgever naar werknemer

“Restaurants die vroeger voor drie vacatures al gauw 150 kandidaten hadden, hebben er nu minder dan er banen vacant zijn”, observeert Björn Soenens. Hij vindt het tekenend voor zowat de hele arbeidsmarkt: “Werkgevers moeten sneller mensen aanwerven die bovendien vaak al minder gekwalificeerd zijn. Mensen komen solliciteren, worden aangenomen, maar komen uiteindelijk niet eens opdragen omdat ze ondertussen al iets beters vonden. Werkgevers moeten dus noodgedwongen minder streng zijn in hun selectiecriteria. Die dubbele beweging – meer geld en een zoektocht naar een betere werk-leven-balans – zie je ook bij topmanagers: 16% van de CEO’s heeft ontslag genomen en hetzelfde zie je bij de hogere ambtenaren. Veel mensen willen gewoon iets anders gaan doen met hun leven.”

Observatie 2
Omslag van shareholders economy naar stakeholders community

De vraag is nu of Amerikaanse werkgevers dan ook gezwind overschakelen op meer aandacht voor meer welzijn op het werk. “Enerzijds zag je de lagere lonen stijgen met 14,5%. In de horeca krijgt iedereen plots het minimumloon bovenop de fooien die tot dan vaak het loon zelf vormden”, stelt Björn Soenens vast. “In de betere jobs zie je werkgevers plots allerlei incentives aanbieden zoals goede ziekteverzekeringen en opleidingspakketten. Maar – en dat is belangrijk – ook minder werkuren. Daar is trouwens ruimte voor: de VS zijn op dat vlak geen efficiënt land. De vele werkuren leiden niet tot betere prestaties. Van de cultuur om indruk te maken op je baas door vele uren te kloppen, moeten de Amerikanen af.”

“Zelfs een gigant als Amazon moet nu eindelijk de werkomstandigheden verbeteren en een degelijk retentiebeleid ontwikkelen”, stelt Björn Soenens vast. “De klant is koning, maar same day delivery kan je niet tegen elke prijs organiseren ten koste van je werknemers… Amazon wordt met de neus op de feiten gedrukt. Bedrijven moeten hun aandeelhouders – in de VS vaak hefboomfondsen – vertellen dat de winstmarges kleiner zullen zijn om op termijn te overleven, want mensen zijn uiteindelijk hun belangrijkste kapitaal. Je ziet de omslag van een shareholders economy naar stakeholders community voor je ogen gebeuren.”

Observatie 3
Een economie die zichzelf corrigeert door externe omstandigheden

“Sinds de jaren ‘80 verliezen de vakbonden macht in de VS”, merkt Björn Soenens op. “Minder dan 10% van de werknemers in de privésector is nog vakbondslid. Bij de overheid zijn de meesten wel aangesloten. Vakbonden bij politie en brandweer hebben nog macht, maar in de privésector kan je nog steeds moeiteloos mensen ontslaan. Toch neemt het aantal sociale conflicten nu toe door de nieuwe hefboom om betere voorwaarden af te dwingen. Amazon, bijvoorbeeld, heeft een personeelsverloop van 3% per week. Dat is gigantisch, op jaarbasis is dat anderhalve keer je hele personeelsbestand: een miljoen mensen. De maximumanciënniteit bedraagt bij Amazon zo’n twee jaar.”
“Bovendien bestaat hier het fenomeen van de hoge studieschulden die kunnen oplopen tot 150.000 dollar”, voegt Björn Soenens er nog aan toe. “Tien jaar werken bij de overheid om hun schulden kwijtgescholden te zien: die voorwaarden bestaan hier écht. Maar ook dat wil men niet meer. Het is alsof de samenleving zich door de pandemie heruitvindt en toegroeit naar een nieuw normaal. Dat kan een voordeel zijn omdat er geen echte revolutie of opstand voor nodig is om de uitwassen zich organisch te doen oplossen. Interessant toch, een samenleving en een economie die zichzelf corrigeren door externe omstandigheden?”

Observatie 4
Minder verhuizingen, meer digital nomads

Sluit de Great Resignation niet naadloos aan bij de grote jobmobiliteit die zo typisch is voor de VS? Mensen verhuizen er vlot van de ene naar de andere staat om een betere job te vinden. “Ook dat begint te veranderen”, meent Björn Soenens. “Online werken maakt Amerikanen honkvaster. Je kan nu gewoon vanuit New York werken voor je Californische bedrijf. Mensen verhuizen vandaag alleen nog als ze echt betere voorwaarden vinden, bijvoorbeeld om een goedkoper huis te kopen. Een buur was media-aandelenanalist bij een grote bank. Hij verhuisde van New York naar het goedkopere Austin, terwijl hij gewoon voor dezelfde werkgever blijft werken. De digital nomads winnen terrein. Niet meer terug willen naar je werkplek of er fysiek niet meer aanwezig willen zijn. En daar worstelen best veel werkgevers mee. De vraag is of dat nieuwe werken standhoudt wanneer vraag en aanbod weer meer in evenwicht komen…”

Observatie 5
De strijd om diversiteit en inclusie is nog niet gestreden

Dankzij de betere arbeidsomstandigheden is er in België niet echt sprake van een Great Resignation, ook al is de oorlog om talent hier even nijpend. Kan onze arbeidsmarkt dan wel iets leren van diversiteit en inclusie? “Ook in de VS blijft dat problematisch, hoor”, pareert Björn Soenens.

“Er wordt veel pr rond verkocht, maar zeker op managementniveau is er nog een stevige inhaalbeweging nodig. Er is natuurlijk ook de backlash tegen de verplicht inclusieve cultuur, waar het Trumpisme tegenin gaat. Anderzijds zie je wel meer vrouwen op topposities. Net daarom is een deel van de woedegolf in de VS te begrijpen als opstand van de white male American die zijn dominantie verloren ziet gaan. Viriele mannelijke jobs worden verheerlijkt onder invloed van die nieuwe White Fragility. Dat gaat gepaard met fulmineren tegen al wie anders is. Die strijd is nog niet gestreden, zeker ook met het oog op de tegenstelling tussen stad en platteland, waar geïnvesteerd moet worden in nieuwe industrie en werkgelegenheid.”

Observatie 6
Kans voor een hybride vorm tussen Europa en de VS in

Anderzijds getuigt de Great Resignation óók van een specifieke Amerikaanse dynamiek: de koe bij de horens vatten. Kunnen we op dat vlak iets leren van de VS? “Het systeem in de VS dwingt mensen ertoe”, repliceert Björn Soenens. “Een hybride vorm tussen Europa en de VS zou dus ideaal zijn. Niet bij de pakken gaan neerzitten, dat blijft een typisch Amerikaanse reflex. Ondanks de pandemie is er hier een recordaantal start-ups. Ondernemers durven hier ook te falen en dat bezorgt je dus niet de schande die het in Vlaanderen toch nog een beetje is. Al speelt wel mee dat de Amerikanen nu inzien dat de overheid wel degelijk een vangnet kan bieden. De Amerikaanse economie en de maatschappij zijn dus wel radicaal aan het veranderen.”