2025 zullen we ons in België herinneren als het jaar met de vele stakingen. Het doet het imago van de vakbonden geen goed. Schadelijk voor de economie en onverantwoord, klinkt het bij de werkgeversorganisaties. De doorsnee burger vindt afgeschafte treinen, opvang regelen of gesloten winkels vooral ambetant. De ene staking is natuurlijk de andere niet. Los van de huidige situatie, spoort een nieuwe studie gefrustreerde HR professionals toch aan om kritisch na te denken over de impact van de vakbonden in hun organisatie. Staan ze een effectief HR beleid echt in de weg?
Om de redenering achter de studie te begrijpen, beeld je in. Je bent een HR professional en je slaagt erin om je werkgever te overtuigen om meer te investeren in het HR-beleid. Dit komt neer op middelen om HR praktijken te implementeren die ervoor zorgen dat je de juiste mensen kan aantrekken, hun kennis en vaardigheden kan ontwikkelen, hen kan motiveren om het beste van zichzelf te geven, maar ook ruimte kan bieden voor inspraak en zelfontplooiing. In de academische literatuur spreekt men over High Performance Work Practices of Systems, omdat het gaat over een combinatie van HR praktijken die de resultaten van de organisatie moeten verbeteren. Veelvuldig onderzoek toont trouwens dat deze HR investeringen hier ook in lijken te slagen.
Eendracht maakt macht
Met al deze veranderingen in je HR-beleid, of het nu gaat om uitgekiende assessments of het installeren van feedbackprocessen, wil je twee dingen bereiken die uiteindelijk moeten bijdragen tot een performantere organisatie. Enerzijds wil je dat de werknemers zich gehoord, ondersteund en gewaardeerd voelen. Bijvoorbeeld een competitief salarispakket en een ruim trainingsaanbod dragen hiertoe bij. Je beoogt met je HR-beleid een coöperatief klimaat waarbij werknemers zich één voelen met de organisatie en zich daardoor meer inzetten. Anderzijds wil je ook duidelijk maken dat hier verwachtingen tegenover staan en dat werknemers het beste van zichzelf geven. Dit prestatiegericht klimaat installeer je bijvoorbeeld via het afspreken van doelen, prestatiegebonden verloning, of het uittekenen van loopbaanpaden. Tegelijkertijd weet je dat het wel zoeken is naar de goede balans, want een te hoge prestatiedruk kan ook stress veroorzaken.
K-onderzoek
Nu, hoe beïnvloedt de vakbond de impact van jouw HR-beleid? Bemoeilijkt dit het realiseren van tegelijk een coöperatief en prestatiegericht klimaat? En kunnen de HR investeringen daardoor niet maximaal renderen voor de organisatie? Of kan de vakbond de impact van het HR beleid net versterken? Dit zijn vragen die David Jinwoo Chung en Tae-Youn Park zich stelden in hun onderzoek. Ze volgden 6 jaar lang 287 Koreaanse bedrijven, voornamelijk in de productiesector en verzamelden op 4 verschillende tijdstippen data over de HR praktijken die ze inzetten en gaven het HR beleid zo een score. Ze verzamelden ook telkens data over de vakbondsaanwezigheid en de financiële prestaties van de organisatie, waaronder de winstmarges en winstgevendheid. Via enquêtes peilden de onderzoekers ook 4 maal bij de werknemers naar de mate waarin ze een coöperatief klimaat en een prestatieklimaat percipiëren binnen hun organisatie, alsook naar hun welzijn.
Uit hun analyses blijkt dat verbeteringen in het HR-beleid meer bijdroegen aan een coöperatief klimaat in de organisaties met vakbondsvertegenwoordiging dan in die zonder. Dit vertaalde zich ook in hogere winstmarges en winstgevendheid, evenals minder emotionele uitputting en angstsymptomen bij de werknemers. De onderzoekers dachten wel dat ze in organisaties met vakbondsvertegenwoordiging minder grote effecten van HR investeringen op het prestatieklimaat zouden observeren en dat dit dan weer de financiële cijfers zou drukken. De vakbond als een tweesnijdend zwaard, zowaar. Deze effecten van de vakbond op het prestatieklimaat en indirect op de organisatieprestaties, vonden ze echter niet terug in de data. Ze bevestigen wel dat een prestatieklimaat geassocieerd is met meer emotionele uitputting en angstsymptomen. We moeten dus inderdaad zoeken naar die balans.
Ver van mijn bed
Het is makkelijk om deze studie weg te zetten als irrelevant, want letterlijk erg ver van ons bed uitgevoerd. Voor HR professionals die echter bezorgd zijn dat de vakbonden de impact van het HR-beleid en zo ook de winstgevendheid van de organisatie fnuiken, nodigt deze studie toch uit om twee keer na te denken. Het toont in de eerste plaats opnieuw dat HR investeringen kunnen lonen. Ze kunnen zowel een coöperatief als prestatiegericht klimaat bewerkstelligen. Beide vertalen zich vervolgens in betere financiële prestaties, maar de laatste kan wel leiden tot een lager welzijn. Bestudeerd over 6 jaar in niet minder dan 287 organisaties, laat deze studie bovendien ook zien dat vakbondsvertegenwoordiging de impact van HR investeringen op het coöperatief klimaat en de bedrijfsprestaties kan versterken zonder dat dit het prestatieklimaat hindert. HR investeringen brachten dus meer op in de organisaties met vakbondsvertegenwoordiging. Door de aanwezigheid van sociaal overleg beschouwden de werknemers aanpassingen in het HR-beleid van hun organisatie eerder als rechtvaardig dan als een vorm van uitbuiting. Laten we niet vergeten dat het net tegen uitbuiting is dat vakbonden werknemers in essentie willen beschermen.
Chung, D. J., & Park, T.-Y. (2025). Are unions friends or foes of high-performance work systems? Journal of Applied Psychology. Advance online publication. https://dx.doi.org/10.1037/apl0001266
