“Mijn beperking werd een uitnodiging om te vertragen”

Hoe ga je om met verandering? Hoe zorgen lef, humor, acceptatie en zelfvertrouwen dat obstakels veel kleiner worden dan ze op het eerste gezicht lijken? Joost Rigter werd op tien jaar tijd nagenoeg volledig blind en leerde anders naar het leven kijken. Meanderend vond hij een nieuw ritme en ontdekte talenten waarvan hij niet wist dat hij ze had.

Hoe komt het dat sommige mensen, geconfronteerd met een uitdaging, floreren en anderen verwelken? Het is een vraag die Oh my people, een collectief van stress- en burn-outpsychologen, dagelijks bezighoudt. Het team begeleidt organisaties om een strategisch beleid te ontwikkelen, waardoor elke medewerker de beste versie van zichzelf kan worden.

“We doen alsof alles vanzelfsprekend is”, klinkt het bij Oh my people. “En vanuit die vanzelfsprekendheid ontstaat pijn, die zich vertaalt in vluchtgedrag. Nochtans hebben we pijn nodig om maturiteit te kweken. Daardoor word je gedwongen om te kiezen voor wat werkt voor jou. Bewust omgaan daarmee, brengt je op andere paden dan je eerst voor jezelf had gezien. Het geeft je ook nieuwe inzichten, omdat je andere talenten moet inzetten dan je gewoon bent. Vluchtgedrag zie je ook op de werkvloer: mensen lopen weg van moeilijke gesprekken. Bedrijven vragen zich af hoe ze doorheen al die veranderingen kunnen navigeren, zonder dat het te veel pijn doet.”

De magie van vertragen

Op Unmask your talent inspireerde Joost Rigter ons met zijn keynote over verandering en veerkracht. Tot zijn 26ste kon hij perfect zien, vandaag ziet hij nog maar 0,8 procent. Een zeldzame oogaandoening maakte hem in een tijdsspanne van tien jaar nagenoeg volledig blind. Het betekende een totale ommekeer, niets zou meer hetzelfde zijn. Joost ging op zoek naar wat wel nog mogelijk is en leerde hoe je ondanks (of dankzij?) je beperkingen heel positief in het leven kan staan. En hij ontdekte dat er altijd een lichtknop is.

“Een beter alternatief voor vluchten is vertragen. Een beperking helpt je daarbij, want er is geen alternatief.”

Joost Rigter

“Zo heb ik tijdens mijn revalidatie leren genieten van het meanderen. Dat bracht me letterlijk tot nieuwe paden en professionele mogelijkheden. Ik heb geleerd om te kijken naar mijn beperking als een uitnodiging om te vertragen. Zo leerde ik tijdens mijn revalidatieperiode om te gaan met de beperkingen van mijn lichaam en de vermoeidheid die gepaard ging met herstel. In plaats van te focussen op wat ik steeds minder goed kon (zien), leerde ik braille lezen, pianospelen en ontwikkelde ik talenten waarvan ik niet eens wist dat ik ze had.”

Bij Oh my people zien ze die magie ook vaak gebeuren bij cliënten. “Wanneer mensen vertragen, treedt een ander deel van het brein in werking. Het is in periodes van rust dat creativiteit ontstaat, dat intelligentie zich ontwikkelt, dat je nieuwe verbanden kan leggen. We willen te hard aan positieve emoties en geluk werken, terwijl het geluk naar je toekomt als je gewoon op een bankje gaat zitten.”

De carrousel van vooruitgang

Het proces is belangrijker dan het resultaat. We zijn dat op de bedrijfsvloer vergeten.

“Bij elk (veranderings)proces doorloop je drie fases. Eerst is er een prikkel, die maakt dat je uit je comfortzone wil gaan. Vervolgens komt de adaptatiefase: de tijd die je jezelf moet gunnen om iets uit te proberen, in de wetenschap dat het niet altijd zal lukken. Tot slot is er de herstelfase. Daarvoor moet je voldoende tijd voorzien, zodat je de energie hebt om het proces opnieuw te doorlopen. Dat zijn drie fundamentele bouwblokken van de carrousel van vooruitgang. En je kan die ook inzetten in het bedrijfsleven.”

Het juiste ritme van verandering

Volgens Joost is er in het bedrijfsleven te weinig tijd voor verbinding. “Die verbinding kan adaptatietijd zijn”, legt hij uit, “waarin we proberen om het juiste ritme terug te vinden. Als het individu niet op hetzelfde ritme kan komen van de groep, zal de organisatie nooit kunnen scoren. Bedrijven zijn te veel bezig met het functionele en te weinig met dat ritme.”

In China leren kinderen van jongs af om synchroon met een basketbal te stuiteren. Zo leren ze spelenderwijs hoe belangrijk het is om het ritme van de groep te vinden en je eigen ritme daarnaar aan te passen. Voor het collectief van Oh my people is het een mooi voorbeeld om in het achterhoofd te houden:

“De meeste mensen leggen hun ritme op aan anderen. Als je de tijd neemt om het ritme van de groep te zoeken, gaat het proces veel makkelijker. Als bedrijf kan je de context creëren en training geven om dat collectief ritme te vinden. Dat is vandaag nog uitdagender, in tijden van hybride werken.”

Het belang van accepteren, veiligheid, nabijheid én een bankje

Voor Joost was het erg confronterend om te horen dat hij blind aan het worden was. Dan moet je wel in de acceptatie gaan. “Eens die er was, gaf mij dat wel veel rust”, verklaart hij. “Ik kreeg veel meer energie en dankzij het vertrouwen van anderen – want ook dat had ik nodig – vond ik een nieuw ritme. Het leven zit vol beperkingen. We worden allemaal geconfronteerd met ingrijpende veranderingen, in meer of mindere mate. Het is interessant om te ontdekken hoe je met dat gegeven aan de slag kan in het dagelijkse leven, ook zonder dat een dokter daarvoor een onomkeerbare diagnose stelt.”

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is acceptatie geen basisvaardigheid. Bij Oh my people benadrukken ze het belang van een veilige context daarvoor. “Nabijheid kan soms al voldoende zijn. In Hoegaarden zijn er recent veel jongeren uit het leven gestapt, zonder dat we daar als gemeente een verklaring voor hebben. Jongeren begrijpen nu dat er zijn belangrijker is dan antwoorden vinden. Ze hebben een bankje neergezet in het dorp en collectief de afspraak gemaakt dat je – als je iemand op een bankje ziet zitten – ernaast gaat zitten, zonder dat je daarvoor een gesprek moet aangaan. Soms volstaat het om te weten, te voelen, te ervaren dat je niet alleen bent.”

Ook op de werkvloer is die veiligheid afgebrokkeld en in de plaats daarvan zijn we snelheid en prikkels gaan najagen. “Dat maakt dat mensen niet meer kunnen groeien. Ergens onderweg hebben we onszelf wijsgemaakt dat we alle problemen kunnen wegwerken met protocollen, terwijl connecteren met elkaar een veel effectievere manier is.”

Kijk niet dapper weg

Veel mensen missen een veilige omgeving om te leren accepteren. Niemand kan iedereen helpen, maar iedereen kan iemand helpen. Het is aan ons allemaal – aan ieder individu – om een context van veiligheid te creëren. En als je iemand ontmoet, waarvan je voelt dat het ritme vast loopt, is het aan jou om daarmee aan de slag te gaan. Schuif de verantwoordelijkheid niet af op de ander, op de overheid of wie dan ook, kijk niet dapper weg. Eigenlijk zou er in elk bedrijf een bankje moeten zijn.

Schrijf je in op de wekelijkse HR-nieuwsbrief

Ook interessant

LEES MEER