Je moet de mensen die bij je werken écht graag zien

Leiderschap is een cadeau, volgens Joachim Decock, onze #ZigZagHR Wijze van deze maand. En ook in ons gesprek met Barbara Torfs primeert dankbaarheid als we haar vragen wat leiderschap nu echt inhoudt.

In 2012 overleed pater-schrijver Phil Bosmans, boegbeeld en bezieler van Bond Zonder Naam (BZN). Sinds november 2020 staat Barbara Torfs er aan het roer. Daarmee ruilde ze haar kersverse rol als voorzitter van de raad van bestuur bij BZN in voor die van algemeen directeur (ad interim). Dat heeft alles te maken met het onverwachte overlijden van directeur Bjorn Caekelbergh. Barbara brengt 20 jaar ervaring mee als marketing- en communicatiedirecteur bij Schoenen Torfs en 4 jaar ondernemerschap bij Springbok Coaching. Iedereen kent BZN van de wollige spreuken, maar BZN vervulde ook een pioniersrol in tal van maatschappelijke projecten zoals de sociale kruidenier, beschutte werkplaatsen (de huidige maatwerkbedrijven) en opvanghuizen voor vrouwen. De vzw bestaat meer dan 60 jaar en wil een stem geven aan wie in onze samenleving niet gehoord of gezien wordt, zoals mensen in armoede, dak- en thuislozen, asielzoekers en (ex-)gedetineerden.

“Alle BZN-activiteiten nodigen uit tot verbinding vanuit gelijkwaardigheid, want iedere mens is het waard om graag gezien te worden”, licht Barbara Torfs toe. “Onze kernthema’s – kansarmoede, eenzaamheid, verbinding en detentie – zetten we in de kijker door mensen te informeren, sensibiliseren, inspireren, engageren, activeren en agenderen.” Met een klein team van twaalf medewerkers, een kolossale ploeg van gemotiveerde vrijwilligers en een flinke dosis leiderschap weet deze NGO haar goudomrande steentje bij te dragen.

De situatie
Een zigzag-parcours met een abrupt scharniermoment

Iedereen heeft in zijn loopbaan minstens één scharniermoment: het moment waarop je een keuze moet maken of je een andere weg inslaat of juist niet. Pivot or persevere? Voor Barbara Torfs was de coronaperiode een tweede scharniermoment: ze besliste afgelopen zomer om zowel zakelijk als financieel uit Springbok Coaching te stappen. “Met #talentbuilder, de tool van vriend Luk Dewulf, ben ik op zoek gegaan naar mijn drijfveren, naar mijn talent. Soms moet je even stoppen met jezelf voorbij te lopen. Wie ben ik, wat kan ik echt, wat wil ik echt?”
Haar eerste scharniermoment kwam er al in 2017. Na 22 jaar te hebben gewerkt als marketing- en communicatiemanager bij Schoenen Torfs, werd de ondernemer in Barbara wakker en richtte ze samen met vennoot Brecht Buysschaert Springbok Coaching op.
Haar plan na haar tweede sprong in 2020? Meer tijd vrijmaken voor haar kersverse functie als algemeen voorzitter van BZN en als natuurgids in opleiding in het Verdronken Land van Saeftinghe. Daarnaast mikte ze op de rol van gastvrouw in het Holidays & Work Retrait ’t Klein Bosrijk in Halle-Zoersel, dat dienst zou doen als een vakantiehuis, een offsite plek voor bedrijven en een plaats voor evenementen.
Dat het leven zich niet zomaar laat plannen, mocht ook Barbara ondervinden toen algemeen directeur van BZN, Bjorn Caekelbergh, in november plots overleed tijdens het joggen. De raad van bestuur zag in Barbara de best geplaatste persoon om de leegte in te vullen, een rol die ze omschrijft als het mooiste geschenk dat ze van Bjorn kon krijgen: “Ondanks het verlies en verdriet, heb ik me nog nooit zo goed gevoeld in een rol, ik vervul deze functie ad interim en dit is eigenlijk een live assessment, maar ik voel me helemaal op mijn plaats.”

De barrière
Investeren in mensen en middelen is geen overbodige luxe

“Er zijn een aantal sleutels om te komen tot effectief leiderschap”, gelooft Torfs. “Je hebt een duidelijke missie, visie en waarden nodig, zodat iedereen weet waar de organisatie voor staat. Daarnaast ben je glashelder over waar je naartoe wil en wat je van mensen verwacht. Ook structuur en organisatie zijn belangrijk, evenals een haalbaar financieel plan en transparante communicatie, zeker als het moeilijk gaat. Leiderschap is ook onmogelijk zonder wederzijds vertrouwen, maar de allerbelangrijkste sleutel is liefde: je moet de mensen die bij je werken écht graag zien.”
“Het leiden van een organisatie begint en eindigt met het inzetten van het potentieel van medewerkers. In de kern gaat het steeds om dezelfde leuze: geef aandacht aan de mensen. Of je nu bij Torfs, Springbok of BZN werkt, dat maakt geen verschil. De kern van leiderschap is niet anders in de non-profit”, meent Torfs.
NGO’s krijgen wel af te rekenen met de constante stress over de beperkte financiële middelen, voegt ze er meteen aan toe: “Die druk mag je niet verlammen: de schrik om geld uit te geven, de beperkende overtuiging dat er geen geld van onze donateurs gebruikt mag worden om te investeren in medewerkers of professionalisering, kan ertoe leiden dat de organisatie niet meer beweegt en uiteindelijk zelfs sterft. Opleiding en engagement mochten geen geld kosten. Daarin komt mijn ondernemerschap nu goed van pas. Natuurlijk staat onze corebusiness voorop, maar dat wil niet zeggen dat we niet mogen investeren in de middelen en mensen die nodig zijn om die corebusiness efficiënt, effectief en duurzaam uit te voeren.”

De oplossing
Management is geen vies woord (maar leiderschap is méér)

“Er is niets mis met het toepassen van managementvaardigheden en ondernemerschap in de non-profit”, vindt Torfs. “Managen wekt weleens aversie op, terwijl NGO’s nét behoefte hebben aan managementvaardigheden in hun streven naar professionalisering.” Torfs kan nu haar ervaring in de businesswereld aanwenden, wat ze combineert met de nodige voeling met BZN (ze was er 8 jaar beleidsvrijwilliger).
“Het overlijden van Bjorn was heftig in elk opzicht: het plots verlies van een leider, dan nog tijdens een pandemie waarin iedereen thuis aan het werk is. Operationeel was er geen back-up. Gelukkig hadden we een daadkrachtige raad van bestuur, die me 24 uur na het overlijden van Bjorn het mandaat gaf om BZN ad interim te leiden.”
“Eerst hebben we er vooral voor gezorgd dat mensen uiting konden geven aan hun verdriet. Twee uur na het overlijden hebben we iedereen verenigd in een Zoom-call. Dan blijkt dat een computerscherm de connectie niet noodzakelijk moeilijker maakt. Als je oprecht geïnteresseerd bent in je collega’s, medewerkers en team, kan je evengoed connecteren met een scherm ertussen.”
Naast het verdriet, was er ook nood aan daadkracht. “Mensen hebben een toekomstperspectief nodig. In grote organisaties kan een leegte organisatorisch en operationeel sneller ingevuld worden en is er back-up, ook al zal het gemis van een collega of leider er even heftig zijn.”

De troef
Een leider staat ten dienste van de mensen en de organisatie

Wanneer ben je klaar voor een leidinggevende positie? Dat staat volgens Torfs los van skills: “Je bent klaar als leider als je het gevoel hebt dat je een positieve impact hebt op de business (cijfers, resultaat) en op de mensen met wie je samenwerkt, zodat ze je vertrouwen. Een leider staat ten dienste van de mensen en de organisatie, niet omgekeerd. Om dat te weten en te meten, is er feedback nodig, die je als leider moet durven te vragen, die mensen hopelijk ook durven te geven en waar je vervolgens dankbaar mee aan de slag gaat.”
“En ja, misschien word je wel een betere leidinggevende met de jaren, maar dan op voorwaarde dat je jezelf in vraag blijft stellen en afscheid neemt van het bedrijf of de rol als er geen fit meer zou zijn”, aldus een overtuigde leider, klaar om BZN naar de toekomst te loodsen.