In een zebra-economie gaan welzijn en welvaart samen

Op 18 juni 2025 brengt WorkBeats voor de tweede keer de knapste koppen uit de welzijnssector samen en zet daarmee de toon voor een nieuwe manier van denken over welzijn in bedrijven: een conferentie met een indrukwekkende line-up, festival vibes én de uitreiking van de well-being awards. In aanloop naar het festival bracht initiatiefneemster Isabelle Hoebrechts samen met Inez Senecaut opnieuw een divers gezelschap van experten rond de tafel, deze keer in het clubhuis van AFAS België.

Schuiven mee aan rond de tafel:

• Prof. Rudy Aernoudt
• Collin Sanders – NN
• Julien De wit – auteur en columnist
• Prof. Koen Kas – futuroloog
• Mark Maldeghem Jobat
• Prof. Steven Poelmans – Antwerp Management School / NeuroTraining Lab
• Ingrid Crollet – TIM Theater / Inspinazie
• Machiel den Dekker – AFAS Software België
• Anna Smets – Workplace Options

Financiële sereniteit: dé belangrijkste factor voor geluk

Financieel welzijn is een fundamentele bouwsteen van algemeen welzijn. Dat is het uitgangspunt. Al sinds 2017 analyseert het Nationaal Geluksonderzoek van de UGent en levensverzekeraar NN wat de Belg gelukkig maakt en hoe we dit geluk kunnen bevorderen in onze samenleving. In januari 2025 werd een nieuwe bevraging afgenomen bij een representatieve steekproef van 1.572 Belgen. Colin Sanders, expert longevity bij NN en wetenschappelijk medewerker aan de UHasselt, licht enkele resultaten van die steekproef toe:

Koen Kas, gepassioneerd door de toekomst van gezondheidszorg, legt de link naar de zogenaamde ‘Blue Zones’. In vijf plaatsen ter wereld leven mensen significant langer én gezonder: Sardinië, Okinawa, Loma Linda, Nicoya en Ikaria. In deze longevity hotspots worden mensen gemiddeld 90 of zelfs 100 jaar en ze verkeren daarbij in goede gezondheid, zonder medicijnen of invaliditeit. Deze regio’s delen een 9-tal kenmerken en financiële rijkdom staat er niet centraal, wel community en belonging. Bedrijven kunnen hieruit leren door in te zetten op sociale verbondenheid en ondersteuning binnen de werkomgeving.

We besluiten dat financiële stabiliteit en sereniteit belangrijker zijn dan het niveau van inkomen. Anderzijds is makkelijk om te zeggen dat geld niet gelukkig maakt, als je er meer dan genoeg van hebt: “Money can’t buy happiness, but poverty neither” vat Rudy Aernoudt het gebald samen.

Nieuwe vorm van financiële kwetsbaarheid

30% van de medewerkers ervaart geen financiële gemoedsrust; ruim 20% is niet tevreden over zijn of haar financiële situatie; 40% heeft geen financiële ruimte om een tegenvaller op te vangen; 1 op 5 stelt gezondheidszorg uit omdat ze onvoldoende middelen beschikbaar hebben en 80% gelooft niet dat de overheid een pensioen zal kunnen betalen aan iedereen in de toekomst. Deze cijfers uit de halfjaarlijkse Gemoedsrustbarometer van NN, die reeds loopt sinds 2020, tonen aan dat financiële sereniteit, die zo bepalend is voor geluk, in onvoldoende mate ervaren wordt in ons land en dat verklaart waarschijnlijk mee de grote weerstand bij mensen. Mensen willen garanties dat ze een pensioen zullen hebben en dat ze zich geen zorgen zullen moeten maken.

Die financiële kwetsbaarheid is een maatschappelijk probleem dat aangepakt moet worden. Dat kan, onder andere door mensen financieel geletterd te maken. Daarnaast zien we ook een nieuwe vorm van financiële kwetsbaarheid: steeds meer medewerkers met een gemiddeld tot hoger salaris komen ook niet meer rond, omdat ze in een consumptiemaatschappij meer geld uitgeven dan ze verdienen.

Verantwoordelijkheidscrisis?

Machiel den Dekker kaart de impact van financiële zorgen op werkgevers aan. AFAS Software staat in ons land bekend omwille van hun verfrissende visie op werk en ze pionieren met hun vierdaagse werkweek: “Hoe ver kan en moet je als werkgever gaan om financiële sereniteit mee te waarborgen? De meeste werkgevers zetten hierop in en bieden al heel wat opleiding en tegemoetkomingen aan.” Mark Maldeghem, CEO van Jobat, benadrukt dat bedrijven vooral een kader moeten scheppen voor financiële educatie en ondersteuning, zonder de verantwoordelijkheid volledig over te nemen.

Volgens Julien De Wit zitten we al met een verantwoordelijkheidscrisis: “Door de oplossing altijd in de schoot van de werkgever of van de overheid te leggen, nemen we de verantwoordelijkheid (onbedoeld) weg bij de mensen zelf”. Als we mensen weerbaarder willen maken, doen we er volgens Julien De Wit beter aan om in te zetten op competentieversterking, belonging en en agency (verantwoordelijkheid nemen).

De zebra-economie: een economische benadering die welzijn en welvaart verenigt

Rudy Aernoudt is een groot pleitbezorger voor de zebra-economie: “De meeste organisaties zijn uitsluitend winst georiënteerd en creëren weinig of geen toegevoegde waarde voor hun andere stakeholders of voor de bredere community.” Hij vraagt zich af of we bedrijven niet moeten herstellen in hun maatschappelijke rol. Bedrijven denken te veel in termen van winst enerzijds of in termen van maatschappelijke waarde anderzijds. “Het gaat echter niet over denken in zwart of wit maar over denken in zwart en wit.”

En daarmee verklaart hij de metafoor van de zebra-economie en zebra-bedrijven. Zebra-bedrijven brengen een financieel stabiele bedrijfsvoering en een hoger doel in evenwicht en bieden daarmee een mogelijk antwoord op het eenzijdig op groei gerichte economisch denken dat heeft geleid tot veel van de crises waarmee we vandaag in onze economie, onderwijs, zorg en de samenleving geconfronteerd worden. “Laat ons dus stoppen met Amerika te kopiëren en laat ons kiezen voor een waardegedreven economie. Als we dat kunnen neerzetten als visie, creëren we een eigen narratief voor Europa.” Wat als we bedrijven die de zebra-filosofie omarmen zouden verenigen in een community?

Welzijn hoeft niet ten koste te gaan van groei

Om te kunnen investeren in corporate wellbeing, hebben bedrijven geld nodig. Welzijn hoeft ook helemaal niet ten koste te gaan van groei, benadrukt Julien De Wit. Maar misschien zit er wel een plafond aan groei. Bedrijven kunnen volgens Machiel den Dekker namelijk ook te snel groeien waardoor er niet tijdig medewerkers aangetrokken of opgeleid kunnen worden, met alle gevolgen van dien. We besluiten dat welzijn en welvaart perfect samen kunnen gaan. Het is een en-en verhaal.

Streven naar harmonie in plaats van naar balans

Ons brein speelt een centrale rol in hoe we ons voelen en hoe we functioneren. Een gezond brein is essentieel voor ons welzijn. We vroegen aan Steven Poelmans, expert in (neurowetenschap van) leiderschap, hoe we ons brein gezond kunnen houden en waarop organisaties best inzetten om welzijn op de werkvloer te verhogen. “Het menselijk brein houdt van variatie in activiteiten. We switchen tussen schijnbaar tegengestelde activiteiten zoals focus versus ontspanning; slaap versus bewegen; relateren versus reflecteren; routines versus spelen. Het samenspel tussen twee schijnbaar tegengestelde activiteiten genereert een multiplicatie-effect.” Volgens Steven Poelmans moeten we daarbij niet zozeer een balans tussen de twee nastreven, maar een harmonie waarbij soms de ene activiteit en soms de andere op de voorgrond staat.”

Paradoxale leiders

In zijn NeuroTrainingLab biedt Steven Poelmans trainings- en ontwikkelingsprogramma’s aan voor de toepassing van neurowetenschappen in de praktijk van leiderschap. Hij observeert er leiders: “We zien dat de meest effectieve leiders paradoxaal zijn: ze passen een extreme vorm van situationeel leiderschap toe waarbij ze kunnen switchen tussen verschillende stijlen met dezelfde persoon in dezelfde situatie. Een paradoxaal leider is directief, stelt duidelijke objectieven en durft mensen pushen in hun limieten én kan probleemloos switchen naar een meer participatieve stijl met empathie en mildheid.”

Vertrouwen is fundamenteel voor welzijn én voor productiviteit

Vertrouwen – zowel in de ander als in het collectief (psychologische veiligheid) – is fundamenteel voor welzijn en voor productiviteit. Er zijn volgens Steven Poelmans vijf factoren die maken dat er psychologische veiligheid ervaren wordt: Speak-up culture (het feit dat mensen zich op een veilige manier kunnen uitspreken zonder daarvoor repercussies te moeten vrezen); duidelijkheid (risico’s kunnen en mogen nemen en daarvoor niet bestraft worden als het fout loopt); inclusiviteit (in welke mate voelt iemand die ‘anders’ is zich ook welkom en wordt hij/zij daar ook voor geapprecieerd) en autonomie en empowerment in een groter geheel (het belang van je rol in het groter geheel zien en je daarvoor gewaardeerd voelen).

Improviseren: communiceren zonder voorschrift

Ingrid Crollet is verbonden aan het theaterimprovisatie huis Inspinazie. En ze ziet een duidelijke link met welzijn. Creativiteit en improvisatie zijn onmisbaar in een snel veranderende wereld. “Improviseren betekent dat je waarneemt, (communiceren met al je zintuigen); dat je vervolgens verbindt met wat er is (communiceren met het hart) en op basis daarvan een actie onderneemt.” We leren van Ingrid dat er 2 stromingen bestaan in improvisatie: impro van ideeën en impro van relaties. “Wij zetten vooral in op impro van relaties. Als wij op een podium staan, gaan we aan de slag met wat het publiek ons geeft. Improviseren is eigenlijk communiceren zonder voorschrift en zonder script.”

Ook humor en speelsheid zijn belangrijke factoren in het behoud van mentale veerkracht. Ingrid Crollet stelt dat bedrijven gerust meer ruimte mogen creëren voor creativiteit en flexibiliteit in het denken: ”Improvisatie vereist aanpassingsvermogen en stimuleert de hersenen om nieuwe verbindingen te maken. Dit zou ook in het bedrijfsleven een grotere rol mogen spelen.”

AI als medisch hulpmiddel?

Koen Kas is futurist in gezondheidszorg,hoogleraar moleculaire oncologie en digitale gezondheid en gastprofessor aan de Universiteit Gent. Hij is ook voorzitter van de Europese Organisatie voor Kankerpreventie en oprichter van Healthskouts. In die laatste hoedanigheid beheert hij de openbare database van gecertificeerde digitale gezondheidsapps & apparaten, digitale therapieën en AI-tools. Software en AI als medisch hulpmiddel dus? We vroegen hem welke keuzes we vandaag best maken om in de toekomst een gezonde(re) werkvloer te hebben? En op welke manier AI ons daarbij kan helpen (of net ‘frustreren’)?

Het valt Koen op dat mensen doorgaans wachten tot ze ziek worden, vooraleer ze een doktersbezoek overwegen, terwijl we onze wagen twee keer per jaar laten controleren op water- en oliepeil. “Wat als we 24/7 zouden weten hoe het met onze mentale en fysieke gezondheid gaat?” Hij maakt de vergelijking met een pakket dat verstuurd wordt naar de andere kant van de wereld. Dat kunnen we 24/7 traceren. Een patiënt daarentegen is 8750 uur per jaar op zichzelf aangewezen. Stel dat we mensen 8750 uur per jaar zouden kunnen monitoren.

Koen verwijst naar ​ClearMinds als een concreet voorbeeld: “Dat is een app die professionele sessies aanbiedt om diverse mentale en fysieke gezondheidskwesties aan te pakken. De app suggereert te luisteren naar een bepaald lied en podcast, en het bekijken van een specifieke film om zo om te gaan met beladen emoties en het stabiliseren van de mentale en fysieke gezondheid.”

Een digitale tweeling voor iedereen

Koen droomt ervan om iedereen een digitale tweeling te geven die mensen de kans geeft om langer gezond te blijven. Je kan medewerkers zelfs digitaliseren: op die manier kunnen nieuwe medewerkers vragen stellen aan iemand die er niet meer fysiek werkt. Koen pleit ook voor data-kluisjes waarin mensen al hun data kunnen bijhouden en zelf beslissen wie toegang krijgt tot welke informatie. Uiteraard stellen zich nog verschillende bezwaren: privacy, ethiek en moraliteit. We kunnen al veel. De vraag is: Willen we dat doen? Mogen we dat doen?

Elk bedrijf zal een health care bedrijf worden

Volgens Koen zal elk bedrijf op termijn een health care bedrijf worden. Hij verwijst naar Airbus als voorbeeld: “Airbus heeft 50 AI specialisten in dienst die met AI tools het coronavirus van de toekomst proberen te ontwerpen om er antistoffen voor te kunnen ontwikkelen. In elk vliegtuig willen ze een doosje zetten die virussen die wij nog niet kennen, detecteren om op die manier te anticiperen op nieuwe virussen”. Volgens Machiel den Dekker staat of valt alles met vertrouwen en dat vertrouwen ontbreekt nog omdat grote techbedrijven zich doorgaans niet ethisch gedragen.

De rol van communicatie in het bevorderen van welzijn

Mark Maldeghem: “Eigenlijk is communicatie ‘gezond boerenverstand’. Je kan tal van policies schrijven, maar het komt erop aan om authentiek te zijn. Enkel zo creëer je vertrouwen en daar is een directe link met welzijn.” Het valt Mark ook op dat organisaties doorgaans een groot aanbod hebben om het welzijn van hun medewerkers te ondersteunen, maar dat medewerkers daar niet altijd van op de hoogte zijn. Daardoor kan de perceptie gevoed worden dat de werkgever niets doet. “Je kan eigenlijk nooit te veel communiceren”, zegt Mark. “Maar het moet wel op een effectieve manier gebeuren en strategisch verankerd worden.

Een strategisch welzijnsbeleid betaalt zich terug

Anna Smets benadrukt dat welzijn ten onrechte als fluffy wordt beschouwd: “Dat klopt niet, een goed welzijnsbeleid betaalt zich wel degelijk terug”, zegt ze. En Steven Poelmans treedt haar daarin bij. Hij verwijst naar onderzoek van Antwerp Management School waaruit blijkt dat als bedrijven een welzijnsprogramma aanbieden en hun visie rond welzijn ook duidelijk communiceren, dat medewerkers de perceptie hebben dat het bedrijf goed voor hen zorgt, ook al maken ze er geen gebruik van. De effecten van een welzijnsbeleid beperken zich dus niet tot medewerkers die rechtstreeks geïmpacteerd worden door ziekte, maar stralen af op alle medewerkers.

Anna Smets haalt een voorbeeld aan waarbij een werkgever aangepast werk voorzag voor vrouwen die na kanker terug aan de slag gingen. De vrouwen waren niet meer in staat om aan het hoge tempo van de lopende band te werken. Op initiatief van de CEO van dit bedrijf werd het tempo voor hen teruggeschroefd en die interventie leidde ertoe dat het kort verzuim in de hele organisatie dramatisch naar beneden ging. Collega’s bleven uit respect voor de vrouwen die na kanker het werk hervat hadden veel minder vaak een dag thuis. Door goed te zorgen voor mensen die uitvallen wegens ziekte en vervolgens ook werk te maken van een duurzaam re-integratiebeleid, geef je een belangrijk signaal aan al je medewerkers.

Vijf Key Takeaways

Het gesprek sloot af met een korte reflectie door Julien De Wit, die 5 krachtige inzichten deelde en daarbij ook verwijst naar het boek ‘The 5 types of wealth’ van Sahil Bloom.

1. Welzijn en welvaart bevinden zich op een continuüm: we hoeven geen balans na te streven, eerder een harmonie.
2. We beschouwen welzijn als een situatie, maar het gaat vooral om hoe mensen met elkaar omgaan.
3. Welzijn gaat minder om wat het bedrijf concreet doet voor haar medewerkers maar vooral om hoe het bedrijf omgaat met signalen van medewerkers.
4. De essentie van wellbeing is minstens evenveel met de ander bezig zijn als met jezelf
5. We instrumentaliseren welzijn te veel waardoor het een doel op zich dreigt te worden.

+++

Workbeats: Mis het niet op 18 juni!

Dit inspirerende rond-de-tafelgesprek is slechts een voorproefje van wat je op Workbeats mag verwachten. Op 18 juni brengen ze opnieuw een mix van experts, praktijkvoorbeelden en innovatieve ideeën samen om het welzijn op de werkvloer naar een hoger niveau te tillen. Zorg dat je erbij bent en ontdek hoe jouw organisatie welzijn écht kan integreren.

Meer info en inschrijvingen: Home Workbeats corporate wellbeing en employee engagement

+++

Ga je zelf naar huis met een Wellbeing & Engagement Award?

Zet jouw bedrijf in de schijnwerpers als een voorloper op het gebied van welzijn en betrokkenheid! Door deel te nemen aan deze award, toon je niet alleen jouw inzet voor een gezonde en betrokken werkomgeving, maar je krijgt ook de kans om jouw best practices te delen en te leren van andere pionierende organisaties. Dit is dé ultieme kans om erkenning te krijgen voor jouw inspanningen, om je employer brand te versterken en je medewerkers trots te maken.

Meer info over de awards: hoe inschrijven voor awards