Wie mentaal sterk wil presteren, moet eerst begrijpen hoe het eigen brein werkt. Dat heb ik onthouden van de keynote van cognitief neurowetenschapper Karolien Notebaert op de 20ste editie van Vlerick HR-day. In een wereld vol deadlines, notificaties en mentale overdrive wordt het belangrijker om te begrijpen wat er zich afspeelt onder onze hersenpan. Niet om neuro-expert te worden, maar om beter te werken, bewuster te leven en sterker te leiden.
Performance = Potential – Interferences
Anders gesteld: Presteren = potentieel – storingen. Je prestaties worden niet bepaald door wat je kunt, maar door wat je onderweg stoort. Die storingen – interferences – zijn vaak intern: stress, afleiding, vermoeidheid, piekeren, faalangst… Vaak merken we ze niet eens op, tot we blokkeren.
Ons brein schakelt tussen twee systemen
Ons brein heeft geen aan/uit-knop, maar werkt wel met twee dominante netwerken die voortdurend afwisselen. Het Default Mode Network is de “automatische piloot” van ons brein. Het is actief als we niet doelgericht bezig zijn – tijdens dagdromen, piekeren, reflectie of zorgen maken. Karolien Notebaert noemt het de monkey mind, omdat het brein hier rusteloos en ongericht is. En bij stress wordt het extra actief. Ons brein probeert controle te krijgen door alles te overdenken, maar verliest net daardoor helderheid en kalmte. Daarnaast is er het Direct Experience Network. Dit systeem treedt in werking wanneer onze aandacht bewust in het moment is: wanneer we onze ademhaling voelen, wanneer we wandelen of iets met aandacht doen. Onze prefrontale cortex – het deel van het brein verantwoordelijk voor doelgericht denken, zelfbeheersing en beslissingen – krijgt dan meer ruimte. En het brein kan niet tegelijk in beide systemen actief zijn. Activeer je het Direct Experience Network, dan wordt het Default Mode Network gedeactiveerd. Of anders gezegd: je kunt niet tegelijk piekeren en voelen.
De kracht van recovery en zelfregulering
Stress en constante mentale belasting leiden tot depletion – een staat van cognitieve uitputting. Ons brein verliest dan energie en schakelt terug naar automatische, vaak minder effectieve denkpatronen. Als we geen pauzes nemen ‘brandt ons brein op’. Als we hersteltijd nemen, kunnen we ons brein ‘resetten’. Daarom is zelfregulering zo belangrijk. Dat is het vermogen om bewust te schakelen van reactief naar reflectief gedrag – van stressmodus naar kalmte, van chaos naar richting.
Hoe je dat doet? Door het Direct Experience Network bewust te activeren. Met kleine, gerichte acties: door heel bewust te ademen, je zintuigen in te schakelen, te bewegen, even te pauzeren. Daarmee geef je je brein de kans om te herstellen én opnieuw scherp te worden.
Het is dus belangrijk om je monkey mind te herkennen én jezelf terug te brengen naar het nu. Door te focussen op je ademhaling, je lichaam, geluiden. Je activeert daarmee je prefrontale cortex en onderdrukt het Default Mode Network. Wat ook helpt: actief herstel plannen door korte wandelingen te maken en bewuste pauzes te nemen tussen vergaderingen in. Allemaal tips die ik al jarenlang zie passeren en vanaf nu ook effectief zal toepassen. Want nu begrijp ik pas waarom het zo belangrijk is. Dank je wel Karolien Notebaert!
4 hefbomen voor een breinvriendelijke cultuur
Deze inzichten zijn ook interessant voor HR en leidinggevenden. Karolien Notebaert gaf tijdens haar talk 4 concrete hefbomen voor een breinvriendelijke cultuur:
1 – Micro-recovery moments tijdens de werkdag
Geef mensen ruimte om tussendoor te herstellen.
- Begin meetings met een korte reset (bv. 1 minuut stilte of ademhaling)
- Voorzie ‘recovery zones’ op kantoor: stilteplekken, wandelruimte
- Laat ruimte voor individuele ritmes en energiemanagement
2 – Organiseer regelmatige emotionele check-ins
Mentale veerkracht begint bij erkenning.
- Check geregeld hoe het echt gaat – ook bij moeilijke gesprekken
- Maak mentaal welzijn bespreekbaar en zichtbaar
- Moedig het stellen van grenzen aan en respecteer die
3 – Stimuleer een intelligente foutencultuur
Fouten zijn geen eindpunt, maar startpunt van leren.
- Reframe fouten als groeimomenten
- Ondersteun kwetsbaarheid via leiderschapsvoorbeeld
- Geef feedback op gedrag, niet op de persoon
4 – Promoot sociale verbinding
Psychologische veiligheid groeit in verbinding.
- Organiseer regelmatig fysieke samenkomsten (ook in hybride settings)
- Moedig informele gesprekken aan – de ‘keukenpraat’ is goud waard
- Stimuleer positieve teammomenten die emoties delen en vertrouwen versterken
6 take aways
Voor ieder individu:
- Je prestaties verbeteren als je interne storingen herkent en reguleert
- Je brein kan niet tegelijk piekeren en voelen – kies bewust voor het tweede
- Rust is geen luxe, maar een voorwaarde voor helder denken
Voor HR en leiders:
- Creëer ruimte voor micro-herstel, emotionele veiligheid en ritme
- Maak van zelfregulering een vaardigheid én een cultuurkenmerk
- Stimuleer leiderschap dat verbinding, kwetsbaarheid en mentale veerkracht ondersteunt
Je hoeft geen neuroloog te zijn om je brein slimmer te gebruiken. Maar in een werkomgeving waar alles sneller, voller en drukker wordt, is het wél slim om als HR of leidinggevende de condities te creëren waarin het brein floreert in plaats van overleeft. En zorg goed voor je hoofd, want dat moet nog lang mee.
