Wat kan HR leren van de ruimtevaart?

Na meer dan tien jaar werft de ESA weer astronauten aan. Wie al altijd van een baan in de ruimte heeft gedroomd, krijgt binnenkort dus a ‘once in a lifetime opportunity’ om die droom waar te maken, want vanaf 31 maart 2021 kan je op de jobsite van de ESA solliciteren. We moesten spontaan aan Nancy Vermeulen denken, één van onze challengers in het oktobernummer van 2020. Zij behaalde als één van de weinige vrouwen de ESA-selectie voor kandidaat-astronauten. Na haar master Fysica en Sterrenkunde werd Nancy lijnpiloot, in oorlogstijd vloog ze zelfs een vrachtvliegtuig naar Bagdad. Als kind al was ze gefascineerd door de ruimte. Onderweg naar de vervulling van haar droom ontmoette ze Richard Branson, leidde ze een gesimuleerde Mars-expeditie in Utah en sinds vorig jaar leidt ze zelf astronauten op. Met HR heeft ze niet altijd zo’n goede verstandhouding. En toch: wat kan HR leren van een astronautentrainer?

“Meester Frank, Nancy komt waarschijnlijk morgen niet naar school. Ze moet planeten gaan ontdekken, dat is de plicht die elke ruimtevaarder heeft.” (Met een knipoog naar ‘Ruimtevaarder’ van Kommilfoo)

Je hebt werkelijk alles in het werk gesteld om de ruimte in te kunnen. Wat is de belangrijkste learning voor iemand die een (zeer) ambitieus doel nastreeft?

Nancy Vermeulen “Als kind woonde ik in de buurt van Kleine Brogel, waar mijn vader als radio-operator werkte. Daar begon mijn fascinatie voor de ruimte. Ik verbeeldde me hoe ik later de ruimte in zou gaan. Als je jezelf een doel stelt, begint het met verbeelding. Als kind zijn we voortdurend in een exploratiefase, maar naarmate we ouder worden, krijgen we dat afgeleerd en worden grootse dromen als naïef weggezet. Dé learning: je moet dat overstijgen en echt geloven dat het kan.”

Dus het begint bij een droom waaraan je koppig vasthoudt?

NV “Ja, en dan moet je durven pionieren. Net zoals ontdekkingsreizigers droomden van wereldzeeën ontdekken, droomde ik van reizen in de ruimte. Dat ligt vandaag binnen handbereik, kan gecommercialiseerd worden én daar kunnen nieuwe industrieën en economieën uit groeien. Naar Mars vlieg je natuurlijk niet op 3 dagen, daar zullen we 3 jaar over doen, maar ook dat zullen wij nog meemaken. Stapje voor stapje ontdekken we nieuwe werelden. Columbus kreeg weinig steun, want de grote meerderheid geloofde toen nog dat de aarde plat was… Vroeger was reizen met het vliegtuig enkel mogelijk voor een beperkte groep. Net zo zal ruimtetoerisme aanvankelijk beperkt blijven tot de happy few. Een trip met een raket waar slechts 6 passagiers mee kunnen, zoals Virgin Galactic en Blue Origin, blijven onbetaalbaar voor de meesten, maar als Elon Musk in zijn opzet slaagt, zal zijn raket 100 mensen kunnen vervoeren. Dat betekent ook dat je op minder dan 2 uur naar de andere kant van de wereld kan reizen.”

Altijd al zijn er pioniers geweest die nieuwe industrieën op gang trekken. Mensen die hun kop boven het maaiveld durven uitsteken. Change begint dus eerst en vooral bij jezelf?

NV “Als een pionier moet je tegen de stroom ingaan en barrières overwinnen. Het overwinnen van elke barrière maakt je sterker, net zoals elke crisis of ingrijpende verandering mensen sterker kan maken. Dat gaat verder dan veerkracht: het is niet alleen overeind veren na elke tegenslag, maar ook telkens aan kracht winnen.”

Waarom zouden we vandaag geld investeren in uitstapjes naar de ruimte?

NV “In de ruimtevaart komen toptechnologie en wetenschappers samen om experimenten te doen waarvan het nut pas jaren later zijn toepassing vindt in het gewone leven. Aan boord van het ISS wordt vandaag onderzoek gedaan naar nieuwe medicijnen. In de toekomst zal het mogelijk zijn menselijke organen te printen. Binnen 10 jaar zullen farmabedrijven ongetwijfeld productiecapaciteit hebben in de ruimte. Nagenoeg alles wat we vandaag gebruiken, heeft zijn oorsprong in de ruimte: gsm, satellieten, isolatie, scanners in de ziekenhuizen, materiaal in sportschoenen… In de ruimtevaart wordt onderzoek gedaan dat zich 20 jaar later concreet vertaalt in toepassingen op aarde. Als we daar vandaag niet of te weinig in investeren, vallen we binnen 20 jaar stil. Ondernemers zoals Elon Musk inspireren een nieuwe generatie ingenieurs die op termijn ook nieuwe industrieën zullen vormgeven. Investeren in morgen en overmorgen is broodnodig in de ruimtevaart. Dat geldt evenzeer voor het bedrijfsleven.”

Maar omdat het vandaag nog geen pijn doet, komen we niet in beweging…

NV “Dat verandering wel doorgevoerd kan worden als er een burning platform voor is, hebben we gemerkt bij het uitbreken van de coronacrisis. Plots was er een gemeenschappelijke vijand, heel ontwrichtend voor hoe we werken en leven. Change die moeilijk geïmplementeerd geraakte, kan plots wel. Dus ja, dankzij corona is heel wat change versneld doorgevoerd, want we hadden geen alternatief. Maar corona zal tegelijkertijd bestaande gaps en ongelijkheden die er al waren, sterk uitvergroten. Ook dat is iets om bij stil te staan.”

In HR hecht je minder geloof. HR wil mensen in een vakje duwen, zeg je, en uitschieters krijgen daardoor minder kansen dan de middenmoot…

NV “HR wordt opgeleid om in vakjes te denken, een voortzetting van de manier waarop we kinderen op school indelen. Jammer, want zo gaat er veel talent verloren. Meer focus op aangeboren of verworven competenties via persoonlijke gesprekken zouden veel efficiënter zijn dan een wat kunstmatig interview met HR. Astronauten, daarentegen, denken breed. De procedures moeten gekend zijn en nauwgezet gevolgd worden, maar het team staat centraal. Ieder individu brengt zijn specifieke discipline mee, maar er wordt vooral gekeken naar hoe je als persoon bent, hoe je problemen oplost en hoe flexibel je bent in crisissituaties, want daar maak je het verschil. In de ruimte ben je volledig op jezelf én je team aangewezen.”

Je leidde ook een gesimuleerde Mars-expeditie in Utah (VS), een extreme oefening in samenwerken. Wat kan het bedrijfsleven daaruit leren?

NV “Eerst en vooral moet je elkaar en elkaars competenties appreciëren, los van functies en hokjes: geen vooroordelen, alles is ondergeschikt aan ieders bijdrage aan het geheel. Tijdens zo’n expeditie zit je letterlijk heel dicht op elkaar. Feedback kunnen geven én ontvangen, open communicatie, frustraties bij anderen durven benoemen – dat is een tweede belangrijke les. Onderweg naar Mars kan je niet naar huis of even naar buiten om stoom af te laten. Je kan mensen daar ook niet helemaal op voorbereiden, vandaar dat de selectie zo cruciaal is: het team moet zo samengesteld worden, dat niet alleen alle nodige skills gecoverd zijn, maar dat het team ook een soort familie wordt.
De belangrijkste hinderpaal voor reizen naar Mars is de menselijke psychologie! Fysiek kunnen we veel aan: we kunnen ons lichaam trainen om zo lang een gebrek aan zwaartekracht te ondergaan, er zijn tal van medicijnen en ook technisch staan we al heel ver. Enkel de psychologie is onbekend en vooral gelimiteerd. Daarom gaan we eerst trainen op de maan, want als het daar fout loopt, ben je op enkele dagen terug thuis.”

Als we ons connecteren met de kosmos, zouden triviale problemen verdampen en krijgen we een betere wereld, vertelde je. Hoezo?

NV “Astronauten ervaren het overzichtseffect (overview effect), een cognitieve bewustzijnsverandering tijdens ruimtevluchten, vaak terwijl ze de aarde vanuit de ruimte bekijken. Als je in de ruimte bent, zie je alles letterlijk in perspectief, begrijp je het groter geheel. Mocht iedereen dat ervaren, de wereld zou er oprecht beter bij varen. Maar we vergeten naar buiten te kijken…”

Key Learnings

Als kind zijn we voortdurend in een exploratiefase, maar naarmate we ouder worden, krijgen we dat afgeleerd en worden grootse dromen als naïef weggezet. Je moet dat overstijgen en echt geloven dat het kan.
Als een pionier moet je tegen de stroom ingaan en barrières overwinnen. Het overwinnen van elke barrière maakt je sterker, net zoals elke crisis of ingrijpende verandering mensen sterker kan maken.
HR wordt opgeleid om in vakjes te denken, een voortzetting van de manier waarop we kinderen op school indelen. Jammer, want zo gaat er veel talent verloren.
Hoe je een crisis overleeft, hangt af van de mate waarin je in staat bent om in teamverband samen te werken. En het team moet zo samengesteld worden, dat niet alleen alle nodige skills gecoverd zijn, maar dat het team ook een soort familie wordt.
Feedback kunnen geven én ontvangen, open communicatie, frustraties bij anderen durven benoemen – dat is cruciaal om heel dicht bij elkaar te werken en vooruit te gaan.

Herbekijk de podcast: #ZigZagHR Brainpickings: Wat is de link tussen Sir Richard Branson, Kommilfoo en HR?