Factchecken voor HR: 5 tips om kritisch om te gaan met data

We leven in tijden van overvloed, toch wanneer het aankomt op informatie. Maar hoe maak je als HR-professional het onderscheid tussen betrouwbare data en fake news? Ellen Debackere, factchecker bij VRT NWS, geeft 5 tips om niet te verdrinken in de zee van informatie.

TIP 1 Begin met de 5 W’s

“Krijg je een studie onder ogen en wil je zeker weten of die betrouwbaar is? Dan is het een goed idee om te starten met de 5 W’s: wie, wat, waar, wanneer en waarom. Wie publiceerde de studie? Wat is de waarde van de bron? Waar en wanneer verscheen de informatie voor het eerst? En vooral: waarom wordt de informatie naar buiten gebracht? Is dat vanuit een maatschappelijk motief, of hebben de auteurs er commercieel gezien iets bij te winnen dat dit bekend raakt?”

TIP 2 Analyseer hoe het onderzoek tot stand kwam

“Over het algemeen zijn wetenschappelijke tijdschriften betrouwbare bronnen, maar ga zeker na hoe een bepaald onderzoek tot stand is gekomen. Gaat het bijvoorbeeld om een peer reviewed artikel, waarbij experten en collega’s van de auteur de informatie ook geverifieerd hebben? Dan is de kans groter dat de informatie betrouwbaar is.”

TIP 3 Check andere bronnen over hetzelfde onderwerp

“Het is sowieso een goed idee om je niet te beperken tot één studie of één expert. En dat geldt zeker wanneer je twijfelt of een bepaalde claim wel juist is. In dat geval raad ik aan om na te gaan wat andere, onafhankelijke bronnen daarover zeggen. Komen hun conclusies overeen met jouw gegevens? Dan is de kans opnieuw groter dat je informatie correct is. Vind je daarentegen veel tegen­strijdige informatie? Dan mag je vraagtekens plaatsen bij de juistheid ervan.”

TIP 4 Sta stil bij de context

“Veel van ons werk als factchecker draait om bronnen controleren en nagaan waar beweringen vandaan komen. Spot je een bewering waarvan je niet goed weet vanwaar die komt? Zoek dan of je die ook ergens anders terugvindt en of daar verwezen wordt naar een bron. Waarop baseert die bron zich vervolgens? Probeer zo tot de kern te komen. Een bewering of cijfer kan soms gemakkelijk verdraaid of uit z’n context getrokken worden.”

TIP 5 Omarm de nuance

“Dat mensen bereid zijn om kritisch naar informatie te kijken, kan ik als factchecker alleen maar toejuichen. Toch is het belangrijk om te beseffen dat niet alle beweringen 100% juist of onjuist zijn. Tussen zwart en wit ligt een enorm grijs gebied. In veel gevallen moeten we erkennen dat de waarheid complex is en afhankelijk van verschillende factoren. Verlies dus de nuance niet uit het oog.”

+++

Ellen Debackere is doctor in de geschiedenis en werkt al enkele jaren als freelance journalist, onder andere voor het populair­wetenschappelijk tijdschrift EOS. Sinds dit jaar is ze aan de slag bij de checkredactie van VRT NWS: een team journalisten dat werkt rond data, desinformatie en technologie.