10 razendsnelle lessen in team management

Al als 11-jarige was Bas Leinders actief in de kartsport. Later werd hij testpiloot in de Formule 1, het absolute neusje van de zalm in de autosport. Nu zorgt hij vooral voor het opsporen en ontwikkelen van talent in het autoracen. En hij ziet heel wat gelijkenissen met het bedrijfsleven, zeker als het over teams en teamdynamiek gaat. Klaar voor tien beklijvende lessen in team management?

“Wanneer een rijder bang begint te worden, moet hij stoppen met dit werk.” Met dat advies opent de eerste aflevering van de Netflix-documentaire Formule 1: Drive to Survive. De serie volgt Grand Prix na Grand Prix en geeft inkijk in het bedrijf van de tien teams die strijden om de wereldtitel. De serie laat de teamdynamiek zien, toont hoe Mercedes, Red Bull, Haas, McLaren, Ferrari, Williams en de andere constructeurs elk hun twee piloten naar de top proberen te stuwen.

Na de ongekend spannende finale van het Formule 1-seizoen waarin Max Verstappen wereldkampioen werd, kijk ik al enthousiast uit naar het vierde seizoen van deze fascinerende serie. In afwachting daarvan sprak ik met Bas Leinders, teammanager van Inception Racing, dat gerund wordt door Optimum Motorsport. Hij startte in karting, trok naar de autosport en reed Formule 1 als testpiloot. Daarnaast is hij kapitein van het RACB National Team, hij detecteert en begeleidt talent met de federatie van de Belgische automobielsport, en hij becommentarieert F1-races. Hij deelt tien lessen in team management.

Les 1: There is no I in team (of toch?)

Together Everyone Achieves More: werken in een team is dé manier om de resultaten van je organisatie te verbeteren. Door in teams te werken, maak je gebruik van de complementaire kwaliteiten van je medewerkers. Samenwerken is de sleutel tot succes. Maar hoe verklaar je dan dat de twee piloten in een F1-team elkaars rivalen zijn?

“De Formule 1 kent een wereldkampioenschap voor coureurs én voor teams”, repliceert Bas Leinders. “Max Verstappen, piloot voor Red Bull, werd wereldkampioen in 2021, maar bij de teams ging de overwinning naar Mercedes. Voor de constructeurs draait het om dat laatste, want het geld wordt in F1 verdeeld op basis van hun ranking. Er is effectief een verschil tussen de manager die het team sterker wil maken en de piloten die heel individueel ingesteld zijn.

Alle piloten willen wereldkampioen worden en zijn ervan overtuigd dat ze dat kunnen. Die mindset is heel belangrijk: je moet erin geloven, want een carrière in F1 gaat gepaard met bijzonder veel opofferingen.”

“De keuze van de twee piloten in het team is essentieel”, verduidelijkt Bas Leinders. “Ferrari bijvoorbeeld trok destijds naast Michael Schumacher heel bewust een piloot aan om de tweede viool te spelen, net niet goed genoeg om de kampioen te verslaan, maar wel goed genoeg om net achter Schumacher te blijven en dus punten weg te kapen voor de neus van andere teams.

Red Bull heeft lang gezocht naar een geschikte tweede piloot en heeft die nu gevonden in Sergio Perez, die trouwens meer ervaring heeft dan Verstappen. De tweede viool helpt het team. Zo’n teamsamenstelling leidt tot minder brokken dan wat er destijds gebeurde toen de twee beste piloten uit eenzelfde team (McLaren) om de wereldtitel streden: de strijd tussen Ayrton Senna en Alain Prost werd zowel op als naast het circuit uitgevochten en deed het team uit elkaar barsten.”

Les 2: Het is niet noodzakelijk de beste piloot die wint

Wat maakt dat Verstappen Hamilton heeft verslagen? Geluk, hard werk of teamwork?

“De beste teams kunnen ook de beste piloten aantrekken”, legt Bas Leinders uit. “Lewis Hamilton is de beste piloot, maar zonder Mercedes zou hij waarschijnlijk geen zeven keer wereldkampioen geworden zijn. Sebastian Vettel werd vier keer wereldkampioen met Red Bull en nu haalt hij amper nog de zesde plaats omdat de wagen van zijn huidige team niet snel genoeg is. Dat is frustrerend, maar het typeert F1: het succes hangt af van de wagen, de motor, het onderhoud én het team. Bij de grootste constructeurs zijn er tot 600 mensen aan de slag voor de twee piloten, van wie er 60 op het circuit aan de wagens werken.”

“Soms rijdt de beste piloot ook met de beste wagen”, vertelt Bas Leinders. “Bij Verstappen en Hamilton is dat het geval. Ze zijn aan elkaar gewaagd. Dat Verstappen in het verleden niet altijd kon winnen, heeft vooral te maken met het feit dat Red Bull toen nog geen evenwaardige wagen kon bouwen. In 2021 lukte hen dat wel, het werd dan ook het spannendste seizoen ooit. In de laatste ronden van de laatste race werd de race dan nog eens op zijn kop gezet door een ongeval en een jurybeslissing. Dus ja, geluk speelt naast talent en hard werk zeker ook mee, maar het is de wagen, gebouwd door het beste team, die Max Verstappen naar het wereldkampioenschap loodste.”

Les 3: It’s all about the money

Voetballer Lionel Messi heeft in vier jaar tijd 555 miljoen euro bij elkaar gedribbeld, maar ook F1-piloten mogen niet klagen over hun loon: Max Verstappen zag in 2020 naar verluidt 33 miljoen euro op zijn bankrekening verschijnen, 11 miljoen euro meer dan het jaar voordien. Lewis Hamilton deed het met 50 miljoen euro in 2021 nog beter.

Bas Leinders weet dat F1 een wel heel dure sport is: “De belangrijkste kostenpost zijn de salarissen van alle medewerkers, zowel de coureurs als monteurs en mensen op kantoor. Maar ook de ontwikkeling, productie en logistiek eromheen tikken snel aan. Dat gaat over tientallen miljoen euro’s per team.”

Ook (aanstormend) talent legt best wat geld op tafel om in F1 te geraken. De meesten beginnen in het karten, ook al niet bepaald een goedkope sport. Zonder geld kom je er niet en dat is één van de redenen waarom de federatie bijspringt. Soms gaat talent gewoon zelf aankloppen bij een constructeur. Lewis Hamilton trok al als 12-jarige zijn stoute schoenen aan en overtuigde McLaren om in hem te investeren. De piloot kan ook op zoek gaan naar sponsors. Veel piloten, zeker in de middenranking, brengen sponsorgeld mee. De teams in F1 strijden wel degelijk met ongelijke wapens, want het verschil in budget is gigantisch…

Les 4: Ontdek talent vroeg en begeleid het

“Talent wordt doorgaans gedetecteerd in karting”, constateert Bas Leinders. “Met RACB gaan we naar twee Belgische kampioenschappen en de top 3 van elk kampioenschap wordt uitgenodigd voor een selectieproef van drie dagen, een bootcamp zeg maar. De winnaar krijgt een seizoen in F4 aangeboden door de federatie. Zo hebben we Stoffel Vandoorne opgepikt uit een groep van 60, evenals Thierry Neuville. Beiden hebben binnen hun discipline in de autosport de top behaald. Tot op heden is de instroom van talent helaas nog niet divers. Er zijn bitter weinig vrouwen actief in de autosport en geen in F1, hoewel er specifieke inspanningen geleverd worden, zowel binnen RACB als binnen de FIA, de overkoepelende organisatie van automobielsport.”

Les 5: Ontwikkel talent geleidelijk (sla niet te veel sprongen over)

Je ziet het in het bedrijfsleven vaak gebeuren: jong talent dat zich verbrandt doordat deze mensen te snel in een positie komen waar ze (nog) niet klaar voor zijn. Dat zie je in F1 minder vaak, wat Bas Leinders toeschrijft aan de meer geleidelijke ontwikkeling. Talentontwikkeling gebeurt daar heel gefaseerd en gecontroleerd: Het begint bij Formule 4, dat is de onderste raceklasse in het formuleracing, die in het leven werd geroepen voor coureurs die vanuit het karting willen overstappen naar formulewagens. Het is onderdeel van de FIA Global Pathway, die naast de F4 de F3 en F2 omvangt, en eindigt bij de Formule 1.”

Veel F1-teams hebben overigens een eigen talentenprogramma om de topcoureurs van de toekomst op te leiden, merkt hij op: “Jaarlijks worden er miljoenen geïnvesteerd in de potentiële wereldsterren van de toekomst. Het Young Driver Programme van Red Bull is waarschijnlijk het meest succesvolle talentenprogramma in de F1. Sinds de oprichting in 2001 heeft het onder meer viervoudig wereldkampioen Sebastian Vettel en meervoudig racewinnaar Daniel Ricciardo voortgebracht. Max Verstappen werd in de zomer van 2014 opgenomen in het programma en werd enkele maanden later al gepromoveerd naar de F1. Hij werd op zijn 17 de jongste rijder ooit die zijn debuut maakte in de F1.”

Les 6: Verlies nooit het mentale uit het oog

“Nee, je kan niet zomaar van karting naar F1”, meent Bas Leinders. “Je hersenen moeten zich kunnen aanpassen aan dergelijke hoge snelheden. Als je in een kart rijdt, race je met 120 km per uur. In F4 wordt die snelheid opgevoerd tot 200 km per uur, in F3 naar 250 km, in F2 naar 300 km en in F1 tot 360 km per uur.

Piloten worden getraind om dergelijke hoge snelheden zo dicht bij de grond te kunnen verwerken, in combinatie met de communicatie die ze van hun team binnenkrijgen. Formule 1 is daardoor niet alleen fysiek heel zwaar, maar ook en misschien zelfs vooral mentaal bijzonder belastend. Om zich daar zo goed mogelijk op voor te bereiden, leren ze het parcours uit hun hoofd en worden ze getraind om in tienden van een seconde en onder extreme druk beslissingen te kunnen nemen op het racecircuit. Het is geweten dat de hersenen van topsporters sneller werken en meer kunnen verwerken dan die van een gemiddelde mens. Ze zien meer en kunnen sneller en adequater reageren, beslissingen nemen en acties uitvoeren.”

Bas Leinders verwijst onder meer naar de digitale trainingsapp MyMindWorks, die de mentale, cognitieve, visuele en neurologische aspecten van ons functioneren en presteren test en traint. Dergelijke tools worden ingezet in de sportwereld om prestaties te verbeteren, maar ook in de bedrijfswereld om de mentale gezondheid van medewerkers te monitoren en te verbeteren. Ook bij klinische revalidatieprocessen, concentratie- of geheugenproblemen kunnen ze meer duidelijkheid verschaffen.

Les 7: Ken je team, betrek je team, luister naar je (volledige!) team

“Iedereen uit het team heeft aandacht nodig, niet alleen de piloten”, stipt Bas Leinders aan. “Het is heel belangrijk om iedereen gemotiveerd te houden. Zorg bijvoorbeeld dat je iedereen bij naam kent. Ik wist van alle teamleden bij McLaren wat ze deden en wie ze waren. Ken je team. Maar ook: betrek je team bij beslissingen en zorg voor goede communicatielijnen. Vermijd dat mensen in de pers moeten lezen wat het team van plan is. In te veel bedrijven én teams worden daar vandaag nog steeds veel fouten tegen gemaakt. In F1 gebeurt het dat alle 200, 400 of 600 mensen samen toegesproken worden om de visie van het team toe te lichten, hoe ze willen werken, wat de doelstellingen precies zijn. Spreek niet alleen, luister ook naar wat de medewerkers zeggen, ga na hoe ze reageren en geef hen de mogelijkheid om zelf het woord te nemen en suggesties te doen.”

Les 8: Data en technologie zijn een fantastische hulp

Technologie is ontzettend belangrijk in de autosport, dat zal Bas Leinders niet ontkennen en al zeker niet bagatelliseren: “In vrije training is er altijd een camera in de wagen, verbonden met de pits. Zo zien we exact wat de piloot doet, hoe hard hij remt, wanneer hij gas geeft, hoe hij instuurt. Al die pilotengrafieken worden over elkaar gelegd om op zoek te gaan naar wat best werkt. Op basis van die analyse kunnen we bijsturen én beter worden. Data en technologie worden ingezet om de performantie van de piloot én van de wagen te verbeteren, zowel tijdens als na de wedstrijd.”

Les 9: Streef naar duurzaamheid (maar dan wel efficiënt, coherent en consistent)

In 2012 ontstond het idee om ook een elektrisch aangedreven autosportklasse op te richten: Formule E. “De autosport is al meer dan 20 jaar met duurzaamheid bezig”, beklemtoont Bas Leinders. “De F1-wagen is overigens een hybride auto. Kinetic Energy Recovery Systems (KERS) zijn systemen voor recuperatief remmen, die ontwikkeld werden voor F1-racewagens, maar ook voor wagens in het regulier verkeer. Dit systeem zorgt ervoor dat remenergie, die normaal wordt omgezet in warmte, wordt opgeslagen. Dat is al 15 jaar zo. Toen ik F1 reed, was dat nog met 3L V10 motoren, ondertussen is dat een 1,5 L motor (op de openbare weg rijden auto’s met nog 2 L motoren) met een grote batterij. Er wordt energie gehaald uit het remsysteem, maar ook uit de warme uitlaatgassen.”

Ondertussen ontwikkelt de Formule E zich (letterlijk) razendsnel: “In de beginfase reden die auto’s gemiddeld 20 tot 30 seconden langzamer dan F1 en het was niet mogelijk met één wagen een race van 30 minuten uit te rijden. Dat is nu al helemaal anders. Maar is elektrisch rijden de toekomst? Batterijen zijn ook vervuilend en nog steeds niet 100% recycleerbaar, met hoogtoxisch restafval. Hoe dan ook, de autosport is een stimulerende factor voor heel wat ontwikkelingen die nadien toegepast worden op gewone auto’s, zeker ook qua veiligheid, denk maar aan ABS.”

Les 10: Een sterk team bouw je niet copy-paste

“Een sterk team bouwen kan je op twee manieren”, vindt Bas Leinders. “Ofwel pas je een copy-paste toe van een eerder succesverhaal zonder het team daarin te kennen en reken je erop dat het team jou zal volgen. Die manier raad ik niet aan… Ofwel observeer je, kijk je hoe het team werkt. Wat goed functioneert, behoud je. Wat niet goed werkt, probeer je stap voor stap beter te maken. Dat is de meest duurzame manier om vertrouwen te creëren binnen een (nieuw) team en om het team als een geheel sterker te maken.”

+++

3 tips voor HR en het bedrijfsleven

1. Communicatie met je team is dé sleutel. Betrek je team én luister iedereen.
2. Probeer uit iedereen van het team het maximum te halen.
3. Vier je overwinningen.