Waar blijft de eerste hulp bij mentale problemen?

De burn-outproblematiek staat opnieuw in het brandpunt van de belangstelling. Nu corona alle aandacht voor gezondheid kannibaliseert, dreigen andere prangende welzijnskwesties naar de achtergrond te worden gedrukt. Zoals langdurige ziekte door psychosociale gezondheidsproblemen als burn-out of depressie. Volgens het Riziv zijn ze goed voor ruim 1 op 3 gevallen van langdurige ziekte. Een meer dan zorgwekkende situatie, zeker omdat de impact van de coronacrisis op het mentale welzijn van werknemers zich nog moet laten voelen in de statistieken.
Zeggen dat het vijf voor twaalf is voor de geestelijke gezondheid van de werkende Belg is dus een understatement. Gretel Schrijvers, algemeen directeur Mensura deelt de diagnose vanuit vakbondshoek dat we dringend enkele versnellingen hoger moeten schakelen om deze negatieve tendens in te dijken. Op het vlak van remedies gelooft ze echter meer in een stimulerende aanpak dan zwaaien met sancties.

Breed verspreide misvattingen

“Vandaag de dag niet actief inzetten op mentale gezondheid op het werk grenst aan schuldig verzuim. Op 24 februari werd voor het eerst een werkgever veroordeeld omdat hij geen preventieve maatregelen had genomen om burn-out te voorkomen. Een belangrijk precedent, dat toont dat we een nieuw tijdperk zijn binnengetreden waarin de verwachtingen van de maatschappij naar werkgevers onmiskenbaar zijn.

Hoewel de awareness groeit bij werkgevers hinkt preventie in de praktijk nog te vaak achterop. Zo is het verplichte psychosociaal preventieplan nog lang niet overal ingevoerd. Dat heeft veel te maken met een starheid in het denken (‘stress hoort bij de job’) of een te grote terughoudendheid (‘hoe werknemers zich thuis of op het werk voelen, is privé’). Ook de aanname dat werkgevers zich niet ‘tussen de oren’ van werknemers mogen begeven, klopt niet. Die reserve spruit voort uit een gebrek aan praktijkkennis: hoe herken je dat iemand het moeilijk heeft? Hoe ga je daarmee om? Wat kan en mag je wel vragen, wat beter niet?

Voorkomen in plaats van genezen

En net daar knelt het schoentje. Re-integratie is het proces om vanuit langdurige ziekte op een verantwoord tempo terug aan het werk te gaan, al dan niet in aangepaste vorm. Het re-integratiebeleid optimaliseren is een zinvol streven – we gaan geen half miljoen mensen aan hun lot overlaten. Maar wat als het zo ver niet hoeft te komen? Wat als we mentale problemen van in het beginstadium detecteren, zodat werknemers tijdig uit de brand worden gered en uitval voorkomen kan worden? Een luisterend oor, tijdelijke aanpassing aan het werk vóór het probleem erger wordt, doorverwijzing naar professionele begeleiding… Hoeveel menselijk leed zouden we vermijden als preventie de aandacht zou krijgen die het verdient? En wat zou het aan kosten uitsparen aan de maatschappij als een werknemer niet aan zijn lot wordt overgelaten en in de diepe put van langdurige ziekte afglijdt?

Eerste Hulp Bij Mentale Problemen

Het goede nieuws in dit verhaal: de oplossing is binnen handbereik. In het buitenland is ‘Mental Health First Aid’ al veel meer ingeburgerd dan bij ons. De redenering is verbijsterend logisch: net zoals er voor kleinere, lichamelijke ongevallen overal een opgeleide eerstehulpverlener moet klaarstaan, zouden leidinggevenden ook eerste hulp moeten kunnen bieden bij moeilijkheden op het vlak van mentale gezondheid. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor organisatie van eerste hulp bij ongevallen, dus waarom ook niet voor psychologische moeilijkheden?

Door leidinggevenden een cursus ‘Eerste Hulp bij Mentale Problemen’ te laten volgen, leren ze primaire signalen te herkennen voor burn-out, depressie, angststoornissen, privéproblemen etc. Tegelijk krijgen ze gesprekstechnieken aangeleerd om een helpende hand uit te steken. Ze worden géén psycholoog, maar wel de rookdetectoren in een organisatie. Zo gaat het alarm af bij het eerste smeulen van een vuurtje en niet pas als de brand is uitgebroken.

Van kapitaal belang

De federale regering maakte recent bekend 5,5 miljoen euro vrij te maken voor een actieplan dat stress op het werk moet aanpakken. Een groot deel van die som gaat naar preventiemaatregelen. Een mooie stap in de goede richting. Bij deze een oproep aan alle werkgevers: zet volop in op mentale gezondheid preventief bewaken en proactief bevorderen. Alleen zo kunnen we voorkomen dat 1 op 3 werknemers uit de boot valt, tijdelijk of definitief. Anders morsen we niet alleen met kapitaal – langdurige ziekte kost ons jaarlijks 9 miljard euro – maar nog belangrijker: dan morsen we ook met het menselijk kapitaal van ondernemingen”.

Herbekijk hier de podcast met Gretel Schrijvers