Sta jij de vierdagenwerkweek al toe?

Sinds november is het mogelijk om een vierdagenwerkweek in te voeren. Werknemers toelaten om via een gebalde werkweek een betere balans tussen werk en privé te vinden, is de ambitie. Enkele maanden later blijkt uit cijfers van Acerta dat amper 5 op 1000 werknemers dat regime al zijn ingestapt. Weinig werkgevers lijken geneigd om aanvragen voor een vierdagenwerkweek toe te staan. Niet alleen uiten ze bekommerdheden over de continuïteit van het bedrijf, maar ook over de productiviteit en het welzijn van de werknemers. Is hun vrees terecht?

Allereerst is het belangrijk om scherp te stellen wat ik bedoel met vierdagenwerkweek. Ik bekeek het onderzoek naar wat men in de wetenschap gecomprimeerde werkweken noemt. Dat gaat over voltijdse werkregimes die werknemers over minder dagen dan gebruikelijk presteren. Meestal spreiden zij 40 uren over 4 werkdagen in plaats van 5. Onderzoek naar arbeidsduurvermindering, namelijk voor hetzelfde loon minder uren werken, neem ik dus niet in rekening.

Meer onderzoek nodig

Een vaak terugkerende bekommernis van werkgevers luidt dat langere werkdagen leiden tot minder concentratie en een lagere productiviteit. Ze vrezen dat de performantie van hun werknemers en de organisatie zal lijden onder de vierdagenwerkweek.

Helaas moet ik vaststellen dat er nog maar weinig wetenschappers de impact van gecomprimeerde werkweken op de prestaties van werknemers hebben onderzocht. De bestaande studies dateren bovendien vaak van de vorige eeuw of zijn niet altijd even goed uitgevoerd, waardoor we alternatieve resultaten of verklaringen niet kunnen uitsluiten.

Hoewel de meeste studies geen noemenswaardig verband zien, moet ik onder deze omstandigheden concluderen dat het vandaag onduidelijk is welke impact de vierdagenwerkweek op de prestaties van werknemers uitoefent. Van een echte terugval in productiviteit lijkt er echter vooralsnog geen sprake te zijn.

Een ander argument dat vaak terugkeert, is dat langere werkdagen niet goed zouden zijn voor het fysiek en mentaal welzijn van de werknemer.

Enkele wetenschappers keken naar het verband met absenteïsme, maar er zijn te weinig studies om degelijk onderbouwde uitspraken te doen. Als zij al een verband zagen, positief of negatief, was dat wel elke keer zwak. Eén studie signaleerde een verhoogde kans op burn-out onder de vierdagenwerkweek. Twee andere studies namen meer stress op werkdagen waar, maar minder stress tijdens de vrije dagen lijkt dat te compenseren. Eén studie constateerde dat werknemers in een gecomprimeerde werkweek meer fysieke gezondheidsklachten hadden, terwijl een andere geen verschil opmerkte. Studies die naar algemene gezondheidsindicatoren kijken, bv. een beoordeling van de eigen gezondheid of mentaal welzijn, alsook vermoeidheid en kwaliteit van de slaap, geven een gemengd beeld.

Wellicht hangt het van andere factoren af welke impact de vierdagenwerkweek op de gezondheid van individuen heeft. Zo zijn er aanwijzingen dat de uitkomst wellicht minder gunstig is als de vierdagenwerkweek verplicht wordt opgelegd van bovenaf. Andere factoren spelen misschien ook een rol, bijvoorbeeld of het om kenniswerkers of ploegwerkers gaat.

Meer onderzoek moet duidelijkheid brengen.

Grotere werknemerstevredenheid

Als er zich één resultaat duidelijk aftekent, dan is het dat werknemers in een vierdagenwerkweek gemiddeld genomen tevredener zijn over hun job en hun uurrooster dan andere werknemers. De meeste studies wijzen uit dat die werknemers een betere balans tussen werk en privé ervaren. Enkele studies vormen hierop een uitzondering, maar geven wel aan dat de mate waarin de werknemer zelf voor een vierdagenwerkweek kan kiezen wellicht een rol speelt.

Op basis van de huidige, zwakke onderzoeksbasis zou ik werkgevers niet aanbevelen om de vierdagenwerkweek voor alle werknemers door te voeren. Als de werknemer er echter zelf om vraagt en de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten niet meteen in het gedrang komt, dan zie ik niet meteen een reden waarom een werkgever dit zou weigeren.

Zo ontloop je als werkgever mogelijks de kans op een tevreden werknemer die een betere werk-privé balans ervaart. Sommige werkgevers beweren al te snel dat ze het werk onmogelijk geregeld krijgen als ze de vierdagenwerkweek (tijdelijk) moeten toestaan aan enkele van hun werknemers. Nochtans zijn er nu ook al heel wat werknemers die om allerlei redenen geen 5 dagen werken, bijvoorbeeld omdat ze deeltijds werken, ouderschaps- of opleidingsverlof hebben opgenomen, of verlof voor mantelzorg hebben aangevraagd. Het komt waarschijnlijk niet goed als de werknemer die voor een vierdagenwerkweek kiest zich geviseerd voelt.