Zelfmoordlijn voert 22.870 gesprekken in 2021

Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (CPZ) voerde in 2021 22.870 gesprekken aan de Zelfmoordlijn: 17.720 via de telefoon, 3.492 via de chat en 1.658 via mail. Vooral de gesprekken aan de chat zitten sterk in de lift (+ 38%), onder impuls van een substantiële uitbreiding van de beantwoorderspool en verruiming van de openingsuren in 2021.

De Zelfmoordlijn is een gratis en anonieme hulplijn voor mensen die aan zelfdoding denken en hun omgeving. De lijn wordt uitsluitend beantwoord door vrijwilligers: mensen die zich rechtstreeks aanmelden bij het Centrum ter Preventie van Zelfdoding en studenten, die in het kader van hun opleiding op vrijwillige basis een intensief opleidingstraject doorlopen. Door met vrijwilligers te werken, wil de Zelfmoordlijn een aanvulling vormen op het bestaande aanbod van professionele hulpverlening, en eventuele drempels die mensen met zelfmoordgedachten ervaren om de stap te zetten naar reguliere hulpverlening zoveel mogelijk wegwerken. Eind 2021 telde het Centrum 285 vrijwilligers, 67 studenten versterkten de lijn vanuit hun opleiding of stage.

Chatdienst dagelijks open van 17 tot 00u

In 2021 werd die dienstverlening van de Zelfmoordlijn-chat verdubbeld: niet alleen het aantal beantwoorders, maar ook de openingsuren van de chatdienst werden sterk uitgebreid. In 2021 werden dan ook 70 extra chatvrijwilligers opgeleid. Sinds 1 december is de chat dagelijks bereikbaar van 17 tot 00u. De 110 chat-beantwoorders voerden in 2021 3.492 chatgesprekken (gemiddelde duur: 62 minuten).

Marlies van de Walle, stafmedewerker en projectleider uitbreiding chat: “Met die uitbreiding willen we tegemoetkomen aan de grote nood aan online gesprekken. We merken ook dat we op de chat een doelgroep bereiken die anders is dan aan de telefoon. De drempel om over zelfmoordgedachten te spreken via een chat, blijkt nog net iets lager dan via de telefoon.”

Oproepers naar de chat zijn een stuk jonger dan de oproepers naar telefoon (80% is jonger dan 30 jaar in vergelijking met 27% aan de telefoon). 79,5% van de chatoproepers is vrouw (t.o.v. 60,5% aan de telefoon). 97,5% denkt aan zelfmoord (t.o.v. 89,6% aan de telefoon): 36,9% heeft een uitgewerkt plan (t.o.v. 28,7% aan de telefoon), 55,5% ondernam al één of meerdere suïcidepogingen (t.o.v. 53,4% aan de telefoon). Chat-oproepers denken gemiddeld iets minder lang aan zelfdoding dan oproepers naar de telefoon: 49,5% van de chatters geeft aan langer dan een jaar aan zelfmoord te denken (t.o.v. 55,0% aan de telefoon).

Zelfdoding is steeds het gevolg van complex samenspel aan factoren: de aanwezigheid van risicofactoren en de afwezigheid van beschermende factoren. Net zoals aan de Zelfmoordlijn-telefoon worden risicofactoren zoals eenzaamheid (35,6%) en zich onbegrepen voelen (35,0%) het vaakst aangehaald in de chatgesprekken. Problemen met ouders (25,9%), automutilatie (14,5%), pesten (10,0%), mishandeling (11,8%) en te hoge werk/studiedruk (8,5%) worden aan de chat vaker aangehaald als risicofactor dan aan de telefoon. Chatoproepers raadplegen in 57,7% van de gesprekken een hulpverlener, dit aantal ligt iets lager dan aan de telefoon (62,6%). Chatters ervaren de drempel naar hulpverlening vaker als te hoog (7,3% t.o.v. 3,9% aan de telefoon) en geven aan minder weet te hebben van de bestaande diensten t.o.v. de oproepers aan de telefoon (3,3% t.o.v. 1,8%).

Covid-19

Ook in 2021 werd de maatschappij in sterke mate bepaald door de pandemie. Ook aan de Zelfmoordlijn kwamen de gevolgen van het coronavirus in heel wat gesprekken aan bod, vooral in de periodes waar heel wat beperkingen van kracht waren. Desalniettemin is het profiel van de oproepers die de Zelfmoordlijn contacteren erg gelijkend op dat van voorgaande jaren, zowel wat betreft leeftijd, geslacht, suïcidaliteit als risico- en beschermende factoren. Doorheen de jaren lijkt de ernst van de zelfmoordgedachten bij de oproepers van de Zelfmoordlijn toe te nemen, deze lijn was echter al ingezet in de jaren voorafgaand aan de pandemie.

Naast de werking van de Zelfmoordlijn 1813, zet het Centrum ter Preventie van Zelfdoding sterk in op de vermaatschappelijking van de preventie van zelfdoding: het CPZ wil haar ervaring en expertise inzetten om iedereen in de samenleving de nodige handvatten te bieden om zelf signalen van suïcidaliteit op te pikken en hierover het gesprek aan te gaan. Tijdens de pandemie, en in het bijzonder in de periodes van lockdown, groeide het maatschappelijke bewustzijn en de bezorgdheid rond het mentale welzijn. Door gratis webinars gericht op het brede publiek, front-office medewerkers, professionelen op de werkvloer en hulpverleners aan te bieden, werden in 2021 stappen gezet om het motto ‘iedereen kan een rol spelen in de preventie van zelfdoding’ in de praktijk te brengen.

Kirsten Pauwels, directeur van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding: “De meeste signalen dat iemand aan zelfmoord denkt, doen zich niet voor bij de dokter of de psycholoog, maar in de dagelijkse omgeving. Daarom zijn vrienden, familieleden, collega’s, mensen uit het verenigingsleven, maar ook onthaalmedewerkers, boekhouders en kappers vaak goed geplaatst om deze signalen te detecteren. Door niet-professionelen handvatten aan te reiken hoe die signalen op te pikken en hierover in gesprek te gaan, bv. in onze webinars, willen we de brede samenleving helpen om een rol te spelen in de preventie van zelfdoding en mensen met zelfmoordgedachten te ondersteunen om de eerste stappen naar hulp te zetten.”

808 personen namen in 2021 deel aan de webinars. Dit initiatief zal de komende jaren ook verdergezet worden.

2022

In 2022 hoopt het CPZ haar werking verder te bestendigen: de verdubbeling van de chatdienst volhouden, en ook het aantal telefoongesprekken op peil houden, vraagt ook in 2022 100 nieuwe vrijwilligers. De opleidingen van het voorjaar lopen al, maar voor het najaar worden nog kandidaten gezocht. Ook het aanbod vormingen wordt verder uitgebreid. Daarnaast zal het CPZ met haar activiteiten ook deel uitmaken van het derde Vlaams Actieplan Suïcidepreventie, dat als doel heeft het aantal zelfdoding nog verder terug te dringen. Laagdrempelige telezorg blijft binnen dit actieplan een belangrijk speerpunt, en voor vele mensen een eerste stap naar hulp.

Vlaams minister van Welzijn, Wouter Beke: “Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding is al jaren een belangrijke actor op het gebied van suïcidepreventie in Vlaanderen. Dit jaarverslag toont welk verschil hun vrijwilligers dag na dag maken voor mensen die kampen met suïcidale gedachten, en hun omgeving. Het centrum zal een spilorganisatie blijven in ons gezamenlijk streven om de suïcidecijfers in Vlaanderen ook de komende jaren te doen blijven dalen.”

De Zelfmoordlijn is steeds op zoek naar vrijwilligers. Meer info op www.zelfmoord1813.be/word-vrijwilliger