Geen producten in je winkelwagen.
Nog nooit was er zoveel aandacht voor wellbeing. En toch blijft het aantal langdurig zieken toenemen. Uit cijfers van RIZIV blijkt dat het aantal mensen dat een jaar (of langer) afwezig is wegens ziekte tussen 2008 en 2022 verdubbeld is naar meer dan een half miljoen, 37% daarvan kampt met mentale problemen. Uit onderzoek van Professor Kathleen Vangronsvelt & Eva Geluk (2023) blijkt dat werkgevers en werknemers het erover eens zijn dat we meer moeten inzetten op welzijn op het werk. Maar toch dalen de ziektecijfers niet; de huidige initiatieven lijken niet te werken. Hoe moet het dan wel? Dat is de aanleiding voor Antwerp Management School om het Lerend Netwerk ‘Wellbeing Horizons’ op te starten, met Kathleen Vangronsvelt en Katya Podkalenko als trekkers. Ze brengen onderzoek en praktijk samen én ze kijken over het muurtje. #ZigZagHR sluit mee aan en brengt verslag uit. Op het einde van dit lerend netwerk bundelen we 21 inzichten voor meer wellbeing in de 21ste eeuw.
Donderdag 13 juni 2025 kwam het Lerend Netwerk ‘Wellbeing Horizons’ voor de eerste keer samen met als doel om de onderliggende mechanismen te doorgronden, randvoorwaarden identificeren en de verschillende stakeholders in kaart te brengen die een rol spelen bij het bevorderen van welzijn op de werkplek. We baseren ons daarvoor op het Wellbeing Works onderzoek maar laten ons daarnaast ook inspireren door de Blue Zones, 5 regio’s verspreid over de wereld, waar mensen langer en gezonder leven.
Werk is een deel van het probleem maar ook van de oplossing
In tegenstelling tot wat we denken, ligt de oorzaak van burn-outs voor 70% bij de organisatie waar mensen werken, slechts 30% ligt bij het individu (Evangelia Demerouti) Alleen bedrijfsleiders en leidinggevenden die dat percentage onder ogen willen zien, zijn klaar voor de volgende stap.
Kathleen Vangronsvelt:
“Persoonsgebonden kenmerken zoals ingrijpende levensgebeurtenissen of persoonlijkheid spelen dus een nog steeds een rol, maar deze is veel kleiner dat de rol van de werkomgeving. We kunnen en mogen niet negeren dat werk wel degelijk een belangrijke rol speelt in oorzaken van burn-out (werkdruk, conflicten, taakonduidelijkheid, leiderschapskwaliteiten,…). We kunnen dit ook omdraaien: als we zoveel tijd op het werk doorbrengen, kan werk ook een deel van de oplossing zijn.”
3 redenen waarom welzijnsinterventies niet werken
Dat werkgeluk een gedeelde verantwoordelijkheid is, daarover zijn werkgevers en medewerkers het eens, hoewel medewerkers daarvoor blijkbaar toch vaak naar hun werkgever kijken. Werkgevers zijn langs hun kant bereid om (nog) meer in te zetten op interventies die het welzijn bevorderen (Vangronsvelt & Geluk, 2023). Waar knelt het schoentje dan?
Kathleen Vangronsvelt schuift 3 verklaringen naar voor:
- We zetten niet in op de juiste interventies,
- Interventies beperken zich doorgaans op 1 niveau.
- Er is geen alignering tussen de mensen die bezig zijn met welzijn
De eerste 2 verklaringen onderstrepen de noodzaak om bestaande interventies kritisch te beoordelen en prioriteit te geven aan evidence-based benaderingen om het welzijn op de werkplek effectief te verbeteren.
Geen welzijn zonder IGLO
80% van alle welzijnsinterventies focussen op het individu. Als we echt werk willen maken van wellbeing, is het noodzakelijk om de shift te maken van het individu naar de werkcontext.
We moeten met andere woorden evolueren naar een multi-level aanpak waarbij we met een 4-lenzige bril naar welzijn kijken en acties opzetten op 4 niveaus: individu, team, leidinggevende en organisatie.
Het IGLO (Individual – Group – Leader – Organisation) model van Nielsen biedt daarvoor een handig kader.
TIP: Breng de welzijnsinterventies in jouw organisatie in kaart en plot of ze focussen op het individu, op de groep, op de leidinggevende of op de organisatie en stuur bij waar nodig.
Als eerste stap in onze queeste voor meer welzijn op het werk, gingen we inspiratie halen bij onderzoek naar Blue Zones. Omdat innovaties vaak voortvloeien uit de toepassing van kennis uit het ene domein, op het andere domein (De Dreu & Sligte, 2016), Ook hier is het immers de context die aanzet tot gezonde keuzes en er dus voor zorgt dat mensen floreren.
Wat kunnen we leren van de Blue Zones?
Er zijn vijf plaatsen ter wereld waar mensen langer en gezonder leven: Sardinië (Italië), Okinawa (Japan), Loma Linda (US – California), Nicoya (Costa Rica) en Ikaria (Griekenland). Deze plekken noemt men de Blue Zones (longevity hotspots). Mensen worden er gemiddeld 90 of zelfs 100 jaar, in goede gezondheid, zonder medicijnen of invaliditeit. Wist je overigens dat de Blue Zones ‘ontdekt’ werden door Giovanni Mario Pes, Michel Poulain en Dan Buettner?
Dr. Kalina Mikolajczak-Degrauwe, coördinator en senior onderzoeker bij de onderzoeksgroep Healthy Region beschrijft negen kenmerken die de Blue Zones gemeenschappelijk hebben:
- Beweeg natuurlijk: geen sportschool, maar leven in een omgeving die stimuleert om te bewegen zonder er bij na te denken;
- Ken je doel: weet waarvoor je ’s ochtends wakker wilt worden. Het hebben van een doel kan zeven jaar extra levensverwachting opleveren;
- Zo min mogelijk stress: neem dagelijks tijd voor ontspanning;
- De 80%-regel: verlaag je calorie-inname met 20%;
- Plantaardig voedsel: zelf verbouwen
- Community: behoren tot een groep waarmee je regelmatig samenkomt heeft een positieve invloed op de gezondheid;
- Familie: stel familie en geliefden op de eerste plaats;
- Vriendenkring: goede vriendenkring en voldoende sociale contacten.
TIP: Bekijk de netflix reeks Live to 100, secrets of the blue zones
Blue zones zijn maakbaar?
Het goede nieuws is dat je niet hoeft te emigreren, want de 8 principes van de Blue Zones kan je ook toepassen in je eigen omgeving. Dr. Kalina Mikolajczak-Degrauwe deelt een aantal voorbeelden waaruit blijkt dat Blue Zones tot op zekere hoogte maakbaar zijn:
Zo zijn er in Californië projecten geïnitieerd om obesitas terug te dringen door in te zetten op gezonde voeding op school, infrastructuur aan te passen, accommodaties en intiatieven te voorzien die aanzetten tot bewegen. In Texas is het aantal mensen dat rookt met 31% gedaald en is de wellbeing index op 4 jaar tijd met 6% toegenomen door structurele aanpassingen aan openbare plaatsen, door meer gezonde voedingsopties aan te bieden op school en in het straatbeeld en door mensen aan te zetten tot gezondheidsscreenings. In Singapore is de levensverwachting sinds 1960 met 20 jaar (!) toegenomen door overal fitnesstoestellen te voorzien, drugs- en alcoholmisbruik zwaar te bestraffen en auto’s zijn er onbetaalbaar. Ook dichterbij huis, in Zeeland, kunnen we heel wat inspiratie tanken:
In de onderzoeksgroep Healthy Region, onderzoekt Dr. Kalina Mikolajczak-Degrauwe, samen met Prof. Olaf Timmermans, leading lector van het Applied Research Centre Vitality van de HZ University of Applied Sciences en lector van de onderzoeksgroep Healthy Region en hun team, het verband tussen gezond gedrag van inwoners en toeristen in relatie tot de omgevingsfactoren in Zeeland. Ze bedenken er innovatieve oplossingen rondom gezondheid en koppelen sustainability met wellbeing.
Denk hierbij aan projecten die gaan over gezondheidstoerisme, stimuleren van gezond gedrag op basisscholen (Sam De Waterman), optimaliseren thuiszorg, stimuleren van actief ouder worden en langer zelfstandig leven door nieuwe manieren te vinden om mensen te helpen langer onafhankelijk te blijven (SAIL) en het ontwikkelen van innovatieve producten om mensen met dementie meer te laten bewegen (CASCADE) Met deze kennis promoten ze gezondheid ook bij werkgevers en leggen uit hoe ook zij een bijdrage kunnen leveren aan de gezondheid van hun medewerkers zodat ze zich vitaal en gelukkig voelen, waardoor ze minder verzuimen en beter presteren op het werk ( Aand8, Fit2Work ,…).
De kracht van woorden: gezondheid is een positief begrip
Dr. Kalina Mikolajczak-Degrauwe ziet gezondheid als een positief begrip. Het gaat om het kijken naar mogelijkheden in plaats van naar problemen (van klachten naar krachten), perspectief bieden en ervoor zorgen dat mensen de regie over hun eigen leven blijven houden. Het gaat over voldoende bewegen, gezond eten en goed slapen. Thuis en op het werk. Over de balans vinden tussen stress en ontspanning en over de invloed van je leefomgeving. Al deze factoren dragen bij aan een gezonder, actiever en onafhankelijk leven met minder urgentie van zorg en middelen. In plaats van te focussen op preventie, zetten we beter in op promotie van gezondheid, door de omgeving aan te pakken en in te zetten op peer support.
10 Take aways
- Werk is een deel van het probleem, maar ook van de oplossing
- Wellbeing vraagt focusverschuiving van individu werkcontext
- Durf schrappen in de Chinese menukaart van welzijnsinitiatieven
- Kijk met 4 brillen naar wellbeing: het IGLO-model
- Investeer meer in (opleiding van) leidinggevenden
- Structuurproblemen kunnen niet opgelost worden door culturele interventies
- Kleine acties die je consequent toepast kunnen een grote impact hebben
- We onderschatten het belang en de kracht van communities
- Van preventie naar promotie
- Blue zones zijn maakbaar
Wil jij ook deel uit maken van dit Lerend Netwerk?
Aansluiten kan nog tot 30 september.
Meer info Become partner of our Learning Networks (antwerpmanagementschool.be)
The bright side of the crafted future
In onze zoektocht naar wat wel kan werken voor welzijn op het werk, laten we ons inspireren door Lynda Gratton die in ‘The Shift, the Future of Work is already here’ (2011) vijf krachten naar voor schoof die volgens haar onderzoek de manier hoe we leven en werken een andere richting zouden uitsturen tegen 2025: technologie, globalisering, demografie en langer leven, de maatschappij (denk: man-vrouwverhoudingen, wantrouwen ten aanzien van instituten en dergelijke), en energiebronnen.
Die vijf krachten kunnen een negatieve impact hebben als we alles op zijn beloop laten, of we kunnen die evoluties gebruiken als een vliegwiel om te komen tot meer co-creatie, sociaal engagement, en micro-ondernemerschap. Gratton heeft het over the bright side of the crafted future.
Het is daarom dat we deze 5 krachten als inspiratie gebruikten voor de onderwerpen van ons Lerend Netwerk Wellbeing Horizons:
- Demografie en langer leven => Blue Zones (13 juni 2024)
- Globalisering => Reaping the rewards of diversity in Sweden (24 oktober 2024)
- Technologie => Kahn Academy; AI-empowered learning for all (Q1 2025)
- Maatschappy => Drugs policy in Portugal & Oregon – best & worst case scenario (Q2 2025)
- Energiebronnen => (TBD – Q3 2025)
