When AI meets AI

Wat gebeurt er als je een ondernemer met een passie voor mensen samenbrengt met een ondernemer gebeten door technologie en innovatie? Dat ontdekken we op het congres Tien jaar Better Minds at Work, waar Elke Geraerts en Peter Hinssen hun inzichten bundelen in een duo-keynote: ‘When AI meets AI’. Daarin dagen ze elkaar uit over het potentieel van artificiële intelligentie en authentieke intelligentie. Mens versus machine?

Elke Geraerts is doctor in de psychologie en ze bekleedde verschillende academische posities aan de universiteiten van Harvard, St.-Andrews, Maastricht, Rotterdam en tegenwoordig aan de UGent. Tien jaar geleden richtte ze Better Minds at Work op, dat bedrijven ondersteunt in hun leiderschap, talentontwikkeling en mentaal welzijn. Vanuit die hoedanigheid is ze een veelgevraagd keynotespeaker. Ze oogstte succes met haar bestseller Mentaal kapitaal, waarin ze lezers op weg helpt naar een veerkrachtiger brein. Maar ze schreef nog meer boeken, onder andere Authentieke intelligentie, dat uitgebracht werd net voor de coronapandemie losbarstte.

Peter Hinssen kennen we als tech-goeroe en visionair op het vlak van technologie, innovatie en leiderschap. Hij doceert aan verschillende business schools zoals de London Business School en MIT in Boston. Peter heeft mee nexxworks opgericht om organisaties te helpen gedijen in ‘the day after tomorrow’. Bijgevolg reist ook hij doorheen het jaar de wereld rond als keynotespeaker. Het was dan ook geen evidentie om een moment te vinden dat beiden in het land waren. Maar het is gelukt en zo had ik tussen Kerstmis en Nieuwjaar een afspraak in The Apple Chapel in Mater, waar Peter, een verwoed Apple-verzamelaar, al zijn computers en producten van Apple tentoonstelt. Een trip down memory lane, zo omschrijft hij het zelf. En terwijl Elke en ik een uitgebreide rondleiding krijgen, valt buiten de eerste sneeuw …

Artificiële en authentieke intelligentie verenigen

Elke: “We stellen vast dat heel wat bedrijven, leidinggevenden en medewerkers bezorgd zijn en sceptisch kijken naar artificiële intelligentie. In mijn boek Authentieke intelligentie kaart ik net dat thema aan en probeer ik een antwoord te formuleren op de vraag waarin de authenticiteit en uniciteit van de mens schuilt, over welke onvervangbare kwaliteiten het menselijk brein beschikt en wat de mens dus een competitief voordeel oplevert in vergelijking met onze digitale tegenhangers. Het boek is eigenlijk een zoektocht naar het bestaansrecht van onze menselijke soort in een digitaal tijdperk. De term authentieke intelligentie is vooral een kwinkslag naar AI. Opvallend, wat een mens uniek maakt, staat bij L&D en HR nog niet (genoeg) op de radar: onze gave om te focussen en grenzen te stellen, om doelbewust te kiezen in plaats van ons te laten leiden door algoritmes, en onze creativiteit. Op het congres willen we beide werelden – menselijke intelligentie en artificiële intelligentie – samenbrengen vanuit de overtuiging dat ze elkaar kunnen versterken.”

Peter: “Ik ben al jaren met technologie bezig, maar heb nog nooit een technologie meegemaakt die wereldwijd zo snel verspreid geraakte als AI. Het heeft ook bij bedrijven veel wakker gemaakt. Aan de ene kant gaat het over versnelling en verbetering, maar aan de andere kant ook over het menselijke aspect. Hoe langer ik met technologie bezig ben, hoe meer ik besef dat het menselijke aspect de limiterende factor of de sleutel tot succes kan zijn. Vroeger werd ik vooral door de CIO gevraagd om keynotes te brengen over AI, nu word ik steeds meer gevraagd door de CHRO.”

Yesterwork hunters

We moeten sneller schakelen, sneller handelen en ons sneller aanpassen, als individu, als leidinggevende, als bedrijf. Maar Peter vraagt zich af of we wel snel genoeg afscheid nemen van oude routines en gewoonten: “We zijn gefascineerd door wat nieuw is, maar vergeten wat oud en achterhaald is te elimineren. Blijven vastklampen aan verouderde processen en systemen hebben een nefaste impact op de efficiëntie en productiviteit van een organisatie. Yesterwork noemen we dat. Steven Van Belleghem, mijn partner in nexxworks, heeft het vaak over friction hunting, waarmee hij verwijst naar een methodiek om de klantenervaring drastisch te verbeteren door irritaties die klanten ervaren op te sporen. Het wordt tijd dat bedrijven naar analogie yesterwork hunters worden. Toen bedrijven 20 jaar geleden inzetten op digitalisering was dat vaak door een laagje digitaal over de oude manier van werken te strooien. De waarheid is dat bedrijven pas echt het nut zullen ervaren van AI en andere technologieën als ze het fundamenteel durven herdenken en al het yesterwork eruit halen, anders krijg je geen efficiëntie. ‘If you want something new, you have to stop doing something old’, zei de Amerikaanse managementprofessor Peter Drucker ooit. Dat is relevanter dan ooit.”

“Het gaat natuurlijk niet alleen over efficiëntie”, vervolgt Elke. “Yesterwork heeft niet alleen een negatieve impact op de bedrijfsvoering, maar kan ook verwoestend zijn voor de psyche van de medewerkers. Het aantal mensen dat niet openstaat voor verandering is groot, anderzijds heb je ook mensen die wel openheid van geest tonen en die bereid zijn om zichzelf heruit te vinden. De versnelling van verandering en de negativiteit in de wereld kan mogelijk een nog grotere kloof creëren tussen zij die kunnen en willen volgen, en zij die niet kunnen en willen volgen. Als organisatie moet je daar oog voor hebben en ermee aan de slag gaan.”

Prediction addiction

“AI stelt de dingen op scherp”, volgens Peter. Hij ziet een groot verschil tussen de opportuniteiten die men op kaderniveau ziet in AI en de angst die leeft bij de mensen die ermee moeten (samen)werken. “Die groep die niet meer kan volgen, lijkt groter dan 10 jaar geleden, maar misschien is dat perceptie. En vooral, de opportuniteiten raken niet doorvertaald van managementniveau naar operationeel niveau.”

Peter: “Vroeger ging je bij een veranderingsproces van A naar B. Een hele generatie managers en professionals kreeg mee dat change een voorspelbaar proces is met een as-is vertrekpunt en een to-be situatie waar we naartoe werken. Eens dat proces doorlopen is, wordt alles beter. In de tussenperiode moet je even op de tanden bijten, net zoals je tijdens de verbouwing van een huis even moet volhouden. Maar we zijn in een context beland waarin er geen voorspelbaarheid meer is. Ik noem dat het Never Normal. In dat Never Normal moeten we afstappen van die prediction addiction en is AI een hefboom. HR kan daarin een belangrijke rol opnemen, maar dan zullen ze wel leiderschap moeten tonen en empowerment moeten krijgen. Bedrijven die daarin investeren en HR-teams die over de juiste mindset en skillset beschikken, zetten vandaag grote stappen vooruit door een talentpool van de toekomst te bouwen en technologie zo in te zetten dat mensen 2 tot 3 keer zo efficiënt kunnen werken.”

Welzijn mag geen troefkaart zijn

Op mijn vraag of we wel moeten blijven inzetten op groei, ook als dat ten koste gaat van het welzijn van de mensen – want dat is een veelgehoorde opwerping vanuit HR – heeft Elke Geraerts een duidelijk antwoord klaar: “We mogen welzijn niet als troefkaart gebruiken om niet in te zetten op AI. En de sleutel ligt niet in het streven naar een werk-privébalans of scheiding tussen werk en privé.” Peter vervolgt: “Je moet als individu inderdaad niet zozeer streven naar een strakke afbakening tussen werk en privé, want we evolueren naar een wereld waarin die grenzen nog meer fluïde zullen worden. Maar het loont wel om tijd te investeren in nieuwe dingen leren, zaken die vandaag geen nut hebben, maar morgen misschien wel. Zelf heb ik 10 jaar geleden bewust gekozen voor een andere manier van werken en leven. In juli en augustus reis ik niet, werk ik niet en ben ik gewoon thuis. Dat is een cadeau voor mijn gezin en voor mezelf. Niet iedereen kan zich 2 maanden vrijmaken, tenzij je bijvoorbeeld in het onderwijs staat, maar iedereen kan wel een bepaald percentage van zijn of haar tijd bewust kiezen om los te komen van operationeel werk en om bezig te zijn met ‘the day after tomorrow’. We worden opgeslorpt door het operationele en zien morgen nog te veel als verlenging van vandaag. Je moet medewerkers tijd gunnen en een omgeving creëren waarin ook zij kunnen wennen aan morgen.”

Pathologisch optimisme

Elke: “Mentaal welzijn staat intussen op de kaart, maar organisaties moeten nu de volgende stap zetten en hun medewerkers inspireren hoe het nu verder moet morgen. We mogen onze mensen niet onderschatten, maar moeten hen net betrekken en perspectief geven. Positiviteit moet daarbij de basis zijn, zodat weerstand vermindert en zodat iedereen begrijpt dat de toekomst, ondanks alle volatiliteit, ook veel opportuniteiten biedt, die we als organisatie samen kunnen vastpakken.”

“Dat optimisme is belangrijk”, vindt Peter. “De boodschappen over AI in de media zijn doorgaans negatief. We moeten én kunnen dat ombuigen. Dat is de uitdaging. Pathologisch optimisme noem ik dat, of anders gezegd, kiezen voor een default status van optimisme.”

“Als we AI op een goede manier invulling geven, kunnen we mensen als het ware superpowers geven”, zegt Peter. “Dan is het aan HR om daar de nodige initiatieven rond op te zetten en ‘anders’ te rekruteren”, vult Elke aan en ze verwijst naar een aantal bedrijven die momenteel gezamenlijk medewerkers opleiden en het schaarse talent delen.

“Wat we zeker moeten vermijden, is dat we de angst laten primeren”, besluit Peter. “En ook daar kan HR een fundamentele rol in opnemen, door het systematisch uitroeien van yesterwork, door zo veel mogelijk mensen mee te krijgen in de verandering én door in te zetten op opleiding. In een toekomst waarin dienstverlening steeds meer gedigitaliseerd wordt, worden mensen premium. Net daarom moeten we des te meer investeren in de opleiding van medewerkers.”