Rethink stress, reshape society met Elke van Hoof

Met de slagzin Rethink stress, reshape society vertaalt professor Elke Van Hoof op een unieke manier de wetenschap naar de werkvloer en de samenleving. In haar column voor #ZigZagHR beperkt ze zich niet tot bespiegelingen of het signaleren van mankementen op de werkvloer (en daarbuiten), maar zorgt ze op de eerste plaats voor diagnose én remedie.

Hoe bereiken we de nodige veerkracht?

Digitalisatie was de laatste disruptieve evolutie in HR. Bedrijven gingen hun resources beter monitoren via platformen en data. Daaruit vloeide een wens voort om meer te personaliseren. Niet iedereen heeft immers hetzelfde nodig op hetzelfde moment. En daar verschenen de cafetariaplannen en de platformen die meer personalisatie toelieten. HR kan hierdoor opvolgen wie wat doet, waar en wanneer. Het leek een prima antwoord op de steeds stijgende stresscijfers én op de vraag naar een aanpak op maat.

En dan was er die breuklijn! In maart 2020 ploften we in lockdown. We werden meegesleurd in ’s werelds grootste psychologische experiment. De coronapandemie heeft geleid tot de meest diepgaande ontwrichting van onze maatschappij sinds de Tweede Wereldoorlog.

En het virus is niet bepaald de grote gelijkmaker: kwetsbaren gaan er niet op vooruit, de beruchte kloof en de beangstigende polarisering nemen nog toe.

Toch zijn er ook kansen. Belangrijke kansen. Met nieuwe inzichten, die ons menselijk kapitaal vanuit de basis sterker, weerbaarder en gelukkiger kunnen maken.

Tussen weldaad en wanhoop

De laatste jaren kabbelde alles rustig voort. Tot de lente dit jaar zich ontpopte tot een aanslepende barre winter. Sindsdien teert elk bedrijf op zijn reserves. Er is niet alleen een financiële kater, de werknemers verliezen aan productiviteit en vitaliteit. Er dient anders gewerkt te worden. Als er al werk is… En ouders die wel nog werken, verzuipen onder de zorg en pre-teaching.

Alle levensdomeinen worden tegelijkertijd geïmpacteerd. Dat we daar niet klaar voor waren, is pijnlijk duidelijk.

Waar de ene misschien nog wel een weldadige rust ervaarde bij het abrupte stoppen van de ratrace, verloor de andere de trappers bij de abrupte verandering. Introverte personen verwelkomden vaak de isolatie, anderen leden sterk onder het gebrek aan sociaal contact. Veel spanningen die er al onderhuids rijpten, sprongen als etterbuilen open. Denk aan de gebrekkige zorg voor bejaarden en kwetsbare groepen, denk aan 30% meer echtscheidingen en 40% meer intrafamiliaal geweld. Wie zijn job zag verloren gaan, en daarmee ook de zinvolle dagbesteding, had weinig uitzicht op een nieuwe. De kwetsbaren werden kwetsbaarder.

Tussen flexibiliteit en frustratie

Overal werd verscherpt wat al sluimerde. Het wordt steeds duidelijker hoe hard we dienen in te zetten op wendbaarheid en veerkracht. Ongeacht wat de toekomst brengt, we dienen te geloven dat we het samen aankunnen.

We dienen steeds meer op ons kunnen als individu, groep of maatschappij te vertrouwen, dan te vertrouwen in externe regelmogelijkheden.

Daarbij komt het gebrek aan perspectief. Wanneer eindigt de beproeving? Tijdens de eerste covid-golf was er nog begrip en goeie wil, vandaag gaat het er al een pak minder vredig aan toe: de frustratie om de misgelopen vakantie, groeiende weerstand tegen de maatregelen, een dreigende golf van reorganisaties,…

Het eindeloze twisten van opiniemakers, experts en overheid, de onderlinge connectie die verschraalt bij gebrek aan sociaal contact… Bedrijven moeten het soms doen met 30% minder werknemers. De gezondheidszorg staat onder druk. Dit is een tiranniek tikkende tijdbom.

Onderzoek bij een representatieve steekproef van Belgische werknemers van het Ally Institute geeft aan dat bijna 20% een zwakke vitaliteitsscore heeft. Bijna 60% wankelt.

Vitaliteit bestaat uit veerkracht en de werkcontext (die je ook energie kan geven, zelfs al heb je die zelf niet meer op overschot).

Hogere scores zien we bij zelfstandigen en oudere werknemers. Private en publieke sector scoren hetzelfde.

Gedragsmoeheid hebben we ook gemeten. Het wordt opgebouwd door onder andere de motivatie en het psychologisch contract (geloof ik nog in mijn werkgever?).

Algemeen scoren we 6/10. Bijna de helft staat in het rood en kan het niet meer opbrengen voor de werkgever. Wel 30% gaat vol voor de targets en het floreren van het bedrijf. De rest ziet wel wat de dag brengt… Dit zijn de mensen met wie we de relance na de pandemie dienen te verzekeren.

Tussen vitaliteit en vertwijfeling

Het zal wel koelen zonder blazen? Je hebt trouwens een menukaart waar elke werknemer kan kiezen wat hij/zij nodig heeft om vitaler te worden. Die pandemie is zó verwerkt… Hm, hetzelfde onderzoek van Ally Institute wijst aan dat slechts vier op de tien werknemers actief bezig zijn met hun vitaliteit!

Met een menukaart alleen bereiken we niet eens meer de werknemers die het meeste steun nodig hebben…

Hoe kan het verder? Onze human resources raken uitgeput. De dubbele kernvraag:

• wat is het juiste gedrag
• en hoe stimuleren we dat?

Besef wel dat de barrières om over te gaan tot actie, hoog blijven. Dat vergt een behoedzame benadering:

hoe minder energie het gewenste gedrag kost, hoe sneller we het omarmen. Laten we dus kijken naar het activatiequotiënt: het quotiënt van vitaliteit en gedragsmoeheid. Afhankelijk van het activatiequotiënt kan je gericht acties uitrollen.

Om te komen tot een efficiënte co-creatie gebruik je het activatiequotiënt om te identificeren wie of welke groep wat nodig heeft en dan ga je samen aan de slag. Het wordt een COMpass Collaboratief, open en modern:

• Collaboratief: welke weg je ook kiest, we leggen hem samen af. Jij bepaalt jouw pad en neemt hierin de nodige stappen. We zorgen voor een veilige omgeving, waar fysieke veiligheid hand in hand gaat met mentale veiligheid. Je kan erop vertrouwen dat we aan je zijde staan in goede en slechte dagen. Preventief en curatief. Op maat van jouw behoeften.
• Open: we staan altijd klaar voor jou. Heb je nood aan advies? Hulp? Informatie? Vertel het ons. Ofwel helpen wij jou, ofwel betrekken we experten met kennis van zaken.​
• Modern: de wereld verandert snel en wij zijn mee. We kennen de wereld waarin je leeft en werkt. We ontwikkelen tools, we innoveren om op eenvoudige wijze te helpen.

Wat hebben we vandaag nodig? Perspectief en positieve emoties. We willen weer het gevoel van controle op de dagelijkse realiteit en fijne momenten beleven, samen.

Hallelujah stapelt de ene good practice na de andere op om ons menselijk kapitaal weer klaar te stomen voor de grote relance. De positieve emoties verlichten de zwaarte van de overbelasting, geven richting naar het einde van de tunnel en creëert (opnieuw) samenhorigheid.

Hallelujah vertaalt die kracht van positieve emoties naar originele manieren om de verbondenheid, de betrokkenheid en het engagement op peil te houden tijdens deze uitdagende tijden.

Het is bijna nooit een “one size fits all”-verhaal. Elk bedrijf is anders, elk bedrijf heeft een andere cultuur en andere behoeften. Hallelujah stippelt daarom steeds een gerichte, onderbouwde (data-gedreven) aanpak op maat uit. Geen grote strategische plannen, maar een combinatie van verrassende, kleine acties (zogenaamde Shots of Happiness) met veel impact.

Zo bezorgt Hallelujah bijvoorbeeld in de komende eindejaarperiode aan alle 1600 medewerkers van een grote dienstverlener een pakket in de vorm van een originele nieuwjaarsbrief. Dit pakket zit boordevol inspiratie en verrassende tools om kleine successen te vieren. De idee hierachter is om medewerkers perspectief te bieden in deze bijzonder periode: “Het zijn moeilijke tijden, er wordt hard gewerkt, maar we gaan in het nieuwe jaar samen bouwen aan een succesverhaal.” Het gaat hierbij niet in de eerste plaats om de grote successen (het grote project dat afgerond is, of de grote nieuwe klant die werd binnengehaald), maar het gaat vooral om de kleine dingen die het verschil maken. De zogenaamde small wins, die je met dit pakket samen kan delen en die zorgen voor verbondenheid en een positieve boost om er samen voor te gaan.

Successen vieren hoeft dus zeker niet altijd met een groot feest te gebeuren. Deze nieuwjaarsbrief bestaat uit verschillende, kleine attenties en viermomentjes die een kettingreactie van positieve emoties doorheen het bedrijf zullen verspreiden.

Op zoek naar meer inspiratie?

Daarvoor kan je terecht in OCHO, the organisation of chief happiness officers. In OCHO komen CEO’s, HRM en andere welzijnsverantwoordelijken samen om te leren van elkaar om samen te bouwen aan een werkcontext waarin iedereen tot zijn volle potentieel kan komen. OCHO voorziet in cijfermateriaal, voorbeelden en inspiratiesessies. Sinds de start van de pandemie vinden bedrijven hier een klankbord om snel te schakelen in deze ongekende en snel veranderende wereld.

Prof. dr. Elke Van Hoof is hoogleraar aan de VUB en zaakvoerder van het Huis voor Veerkracht. Naast de Insourcing®-techniek voor de behandeling van stressgerelateerde aandoeningen, creëerde ze Stresscrafting®, een techniek waarmee men toxische stress op de werkvloer duurzaam wegwerkt. Ze bouwde ook de gecertifieerde opleiding Human Capital Management® uit. Ze is de auteur van onder andere De Chief Happiness Officer (LannooCampus, 2017) en Eerste hulp bij stress & burn-out (Lannoo, 2017). Meer info: www.huisvoorveerkracht.be, www.Ally.Institute, www.hallelujah.be