Kan een werknemer zijn of haar vakantie naar believen opnemen?

De coronacrisis heeft het leven van de Belgen zonder twijfel verstoord. Sommigen hebben genoeg van de inperkende lockdownmaatregelen en willen daarom hun verlof opnemen als er opnieuw meer vrijetijdsbestedingen toegestaan zijn. Maar kunnen werknemers vakantiedagen naar eigen believen opnemen? Is het bijvoorbeeld mogelijk om alle vakantiedagen in één keer op te nemen? En kan een werknemer op een vrijdag beslissen om 10 dagen vakantie te nemen vanaf de opeenvolgende maandag? Met andere woorden: wat zijn de rechten en plichten omtrent verlof? Catherine Legardien, Legal Expert bij Partena Professional, legt alles uit.

Kan een werknemer besluiten om zijn of haar verlof te nemen zoals hij of zij dat wil?

Nee, een werknemer heeft niet het recht om zijn verlofdata op te leggen aan zijn werkgever. Wanneer de werkgever een verlofaanvraag krijgt, moet hij wel rekening houden met bepaalde regels voor de toekenning van vakantiedagen. “Wettelijke verlofdagen moeten vóór 31 december van het lopende jaar aan de werknemer worden toegekend. Bovendien moeten de vakantiedagen voor werknemers met schoolgaande kinderen bij voorkeur tijdens de schoolvakanties worden toegelaten. Tenslotte moet voor elke werknemer een minimumperiode van 2 weken ononderbroken vakantie tussen 1 mei en 31 oktober worden voorzien, tenzij de werknemer het anders verzoekt”, legt Catherine Legardien uit.

Wat kan een werknemer doen als zijn werkgever hem geen verlof verleent?

“In eerste instantie gaat de voorkeur altijd naar overleg om een gulden middenweg te vinden die interessant is voor beide partijen”, vervolgt Catherine Legardien. Als de werkgever ondanks de verschillende onderhandelingspogingen blijft weigeren, kan de werknemer een klacht indienen bij de arbeidsrechtbank, die vervolgens over de situatie beslist. Dit is echter een moeizame en omslachtige procedure. Het is dus altijd beter om tot een gemeenschappelijk akkoord te komen.

Kan een werkgever op een bepaald moment verlof opleggen?

De werkgever kan in principe geen verlofdagen opleggen aan zijn werknemers, omdat er altijd een akkoord nodig is tussen beide partijen. Sommige bedrijven hebben echter een periode van collectieve sluiting die aan iedereen wordt opgelegd. “Werknemers moeten dan verplicht vakantie nemen in die periode. Deze collectieve vakantiedagen worden over het algemeen vóór 1 januari van het betreffende jaar op het niveau van de ondernemingsraad beslist, of als er geen ondernemingsraad is, in overleg met de vakbondsafvaardiging. Indien dat niet het geval is, moet er met elke afzonderlijke werknemer een akkoord gevonden worden, zonder uitzondering. Tot slot moet de datum van de collectieve vakantie in het arbeidsreglement worden opgenomen”, legt Catherine Legardien uit.

Na de coronaviruscrisis willen sommige werkgevers nu in de zomer een collectieve sluiting doorvoeren: is dit legaal?

“Zoals hierboven uiteengezet, moet de collectieve sluiting volgens de regel gepland worden vóór 1 januari van het lopende jaar. Waarom? Omdat een werknemer simpelweg vanaf 1 januari verlof kan opnemen”, legt Catherine Legardien uit. Ondanks dat het sterk afgeraden wordt, is het echter niet verboden om na deze datum een periode van collectieve vakantie in te voeren. Zoals uiteengezet is de procedure relatief omslachtig (als er binnen het bedrijf geen overlegorgaan bestaat, is de instemming van elke individuele werknemer vereist). “Wanneer de werkgever besluit om nu een collectieve sluiting op te leggen, is het bovendien noodzakelijk om ervoor te zorgen dat alle werknemers nog genoeg vakantiedagen tot hun beschikking hebben”, aldus Catherine Legardien.

Kan een werknemer weigeren zijn of haar wettelijke verlof op te nemen en het in te ruilen voor geld?

Nee, een werknemer is verplicht alle wettelijke vakantiedagen waarop hij recht heeft, op te nemen vóór 31 december van het lopende jaar. “Alleen wanneer de werknemer niet in staat is om ze op te nemen (bijvoorbeeld door ziekte), verliest hij zijn recht op vakantie. Als dit het geval is, ontvangt hij zijn vakantiegeld voor de vakantiedagen die hij niet heeft kunnen opnemen.

Zijn er uitzonderingen op al deze regels?

Er zijn geen uitzonderingen als zodanig, maar gezien het bijzondere karakter van de situatie waarin we ons momenteel bevinden, zouden sommige werkgevers bepaalde aanbevelingen kunnen doen met betrekking tot het opnemen van verlof.

“Het is duidelijk dat dit geval per geval moet worden bekeken. Neem bijvoorbeeld een kapper die niet in staat was zijn beroep uit te oefenen tijdens de strenge fase van de lockdown. Vanaf maandag, 18 mei, is er een grote kans dat zijn werk op een zeer intense manier zal worden hervat. Hij zou daarom, in overleg met het personeel, kunnen vragen om later vrij te nemen zodat ze beschikbaar zijn tijdens de drukke startperiode. Het belangrijkste is dat elk van de partijen met een zuiver geweten handelt voor zijn eigen welzijn, maar ook om de duurzaamheid van het bedrijf te garanderen”, legt Catherine Legardien uit.

En hoe zit het met extra legaal verlof?

Voor extralegaal verlof zijn de regels anders en moet worden nagegaan wat er op het niveau van het paritair comité of van de onderneming is voorzien. “Hoewel het verlof altijd in overeenstemming van werkgever en werknemer afgesproken moet worden, is het bijvoorbeeld mogelijk dat vakantiedagen kunnen worden overgedragen naar het volgende jaar, in tegenstelling tot wettelijke verlofdagen”, besluit Catherine Legardien, Legal Expert bij Partena Professional.